#15latPSP, czyli zmiany w zakresie wolności zgromadzeń

W 2005 roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaangażowała się w sprawę zakazu Parady Równości w Warszawie (Bączkowski i inni p. Polsce), która dotyczyła wolności zgromadzeń.

Na rzecz walki z dyskryminacją

Grupa osób wspólnie z Fundacją Równości, chciała zorganizować w Warszawie zgromadzenie (marsz). Jego celem miało być zwrócenie uwagi opinii publicznej na zagadnienie dyskryminacji mniejszości seksualnych, narodowych, etnicznych i religijnych, a także dyskryminacji kobiet i osób niepełnosprawnych.

Początkowo Inżynier Ruchu m.st. Warszawy, działając z upoważnienia prezydenta Warszawy, odmówił udzielenia zezwolenia na przeprowadzenie marszu. Organizatorzy zgłosili więc zamiar przeprowadzenia kilku stacjonarnych zgromadzeń. 9 czerwca 2005 r. prezydent Warszawy wydał decyzję zakazującą zorganizowania wieców przez osoby, które działały w organizacjach działających na rzecz osób LGBT. W swojej decyzji stwierdził, że zgromadzenia organizowane na podstawie Prawa o zgromadzeniach muszą odbywać się poza pasem jezdni wykorzystywanym przez ruch drogowy. Organizatorzy planowali wykorzystanie samochodów – platform z nagłośnieniem. Wobec wydania zgody na zorganizowanie szeregu zgromadzeń tego samego dnia, których wydźwięk był sprzeczny z ideami i intencjami skarżących, odmowa wydania zgody na marsz była podyktowana koniecznością uniknięcia jakichkolwiek zamieszek pomiędzy uczestnikami różnych marszów. 11 czerwca 2005 r., pomimo wydanej 3 czerwca 2005 r. decyzji, marsz się odbył.

PSP podejmuje kroki prawne. Trybunał w Strasburgu wydaje wyrok

HFPC przygotowała w tej sprawie skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a pełnomocnikiem skarżących w postępowaniu był prof. Zbigniew Hołda. Skarżący zarzucili, że została naruszona wolność zgromadzeń. Wskazali ponadto, że nie było odpowiedniej procedury, która umożliwiałaby im otrzymanie ostatecznej decyzji przed datą planowanego zgromadzenia. Twierdzili też, że byli dyskryminowani w stosunku do innych organizatorów, którym zezwolono na zorganizowanie zgromadzeń.  W wyroku z 3 maja 2007 r., Trybunał stwierdził naruszenie przez Polskę art. 11 (wolność zgromadzania się), art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego), 14 (zakaz dyskryminacji) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.  

Standard ochrony wolności zgromadzeń w Polsce

HFPC działała przez wiele lat na rzecz wykonania wyroku ETPC w sprawie Bączkowski i inni p. Polsce, m.in. uczestnicząc w pracach legislacyjnych dotyczących wolności zgromadzeń czy angażując się w postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, który w 2014 r. orzekł o niekonstytucyjności części rozwiązań uprzednio obowiązujących regulacji dotyczących tej wolności.  W 2015 r. weszła w życie nowa ustawa Prawo o zgromadzeniach, która co do zasady spełniała standardy wyznaczone przez orzecznictwo ETPC. Wprowadziła ona m.in. mechanizm, który pozwalał na ostateczne rozstrzygnięcie ewentualnego zakazania zgromadzenia jeszcze przed jego planowaną datą. Nowa regulacja przewidziała również tzw. zgromadzenia uproszczone oraz spontaniczne.  Niestety, w 2016 r. na skutek wprowadzonych zmian, standard ochrony wolności zgromadzeń uległ pogorszeniu (m.in. w wyniku wprowadzenia instytucji zgromadzeń cyklicznych). Dostrzegając znaczenie wolności zgromadzeń i zakazu dyskryminacji, HFPC angażowała się również w postępowania dotyczące zakazów Marszów Równości w latach 2018 – 2019 (Lublin, Gniezno, Rzeszów, Kielce). Sądy uchylając zakazy powoływały się m.in. właśnie na sprawę Bączkowski i inni p. Polsce.

Sygnatura: Bączkowski i inni p. Polsce, skarga nr 1543/06

W tym roku Program Spraw Precedensowych HFPC obchodzi 15-lecie swojego istnienia! Na przestrzeni tych 15 lat zaangażowaliśmy się w wiele spraw, których wyroki były przełomowe i podniosły standard ochrony praw człowieka w Polsce. Z okazji jubileuszu przypomnimy sprawy, które w największym stopniu przyczyniły się do zwiększenie ochrony praw człowieka w naszym kraju.