Co dalej z Powszechnym Przeglądem Okresowym ONZ?

W dniach 28-29 marca 2011 r. w Brukseli odbyły się warsztaty zorganizowane przez Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka nt. Powszechnego Przeglądu Okresowego (UPR- Universal Periodic Review).

Instrument ten został wprowadzony przez Radę Praw Człowieka rezolucją z dnia 18 czerwca 2007 r. (rezolucja 5/1). Przegląd ma na celu ocenę stanu praw człowieka w danym państwie i opiera się na informacjach przedstawianych przez same państwa. W wyniku zgromadzonych informacji powstaje opracowanie przygotowane przez Biuro Wysokiego Komisarza Praw Człowieka ONZ oparte na raportach ciał traktatowych oraz na informacjach przedłożonych przez inne instytucje (np. organizacje pozarządowe).

Polska została poddana przeglądowi w kwietniu 2008 r., swój raport przedstawiła również Helsińska Fundacja Praw Człowieka. W między czasie przeglądowi zostało poddanych ponad 160 państw. Od czerwca 2011 r. rozpoczyna się druga sesja przeglądów, która koncentrować się ma na „follow-up”, śledzeniu sposobu wdrożenia przez państwa rekomendacji ustalonych podczas pierwszej serii przeglądów powszechnych. Podstawą tych przeglądów „śledzących” stanowi rezolucja Zgromadzenia Ogólnego z dnia 23 marca 2011 r. Polska będzie proszona o przedłożenie takiego raportu do 29 października 2015 r.

Celem warsztatów było zastanowienie się nad dotychczasowymi rekomendacjami adresowanymi do państw po przeprowadzeniu przeglądu, jak również opracowaniu metod współpracy pomiędzy rządami, organizacjami pozarządowymi oraz poszczególnymi organizacjami regionalnymi a Radą Praw Człowieka przy okazji opracowywania przeglądu okresowego.

Przedstawiciele poszczególnych rządów dzielili się praktyką z zakresu sporządzania Przeglądów. Przedstawicielka rządu Finlandii opowiadała o sposobie nagłośnienia przygotowanego raportu w mediach oraz następnie wystosowanych do rządu rekomendacji przez Radę Praw Człowieka. Wskazywała również na konsultacjach z organizacjami pozarządowymi oraz biurem Rzecznika Praw Obywatelskich w zakresie przygotowania Przeglądu. Mówiła również o daleko posuniętych konsultacjach pomiędzy poszczególnymi resortami podczas prac nad Przeglądem. Zupełnie inne doświadczenia opisał przedstawiciel czeskiej organizacji pozarządowej zajmującej się Romami, „Life Together”, wskazując, iż rząd czeski zdaje się działać bez szczegółowego planu. Jego działaniom nie towarzyszy transparentność i czytelna informacja.

Przedstawiciel rządu Szwajcarii przy ONZ wykazał 3 słabości systemu przeglądowego, które wymagają szczególnej reformy. Pierwsza polega na dużym zaangażowaniu publiki i mediów przy okazji ogłaszania raportu, mniej uwagi poświęca się sposobami wdrożenia przez Państwa przyjętych rekomendacji. Druga dotyczy niedociągnięć ze strony państw, które niechętnie wdrażają rekomendacje. Trzecią i najpoważniejszą jest brak ciała, które miałoby kompetencje do nadzorowania wdrażania rekomendacji przez rządy. Jako dobrą praktykę wskazano realizację wspólnych projektów pomiędzy państwem zgłaszającym rekomendacje oraz państwem, którego rekomendacja dotyczy.
Z kolei przedstawiciele poszczególnych ciał traktatowych zastanawiali się jak zsynchronizować i wykorzystać swoją pracę w procedurze Powszechnego Przeglądu Okresowego.

Przedstawicielka Rządu Filipin ds. praw człowieka mówiła o sposobie wdrażania rekomendacji w jej kraju. W szczególności poprzez wdrażanie konkretnych projektów na rzecz budowania infrastruktury na rzecz praw człowieka. W tym zakresie bardzo ważna okazała się pomoc strukturalna i finansowa UNDP ONZ. Rząd pracując nad wdrażaniem rekomendacji skupia się na poszczególnych sektorach ochrony praw człowieka (np. ochrony praw kobiet, torturach itd.).

Działaczka na rzecz praw człowieka z Kenii (International Center for Transitional Justice) mówiła o tym jak powstała koalicja organizacji pozarządowych, które wspólnie przygotowały raport do Rady, a teraz monitorują wdrażanie poszczególnych rekomendacji. Opracowały w tym zakresie specjalny raport monitorujący działania rządu mające na celu wdrożenie zaleceń Rady. Poszczególne organizacje zrzeszone w koalicji włączyły realizację rekomendacji do swojej codziennej pracy.

Pod koniec warsztatów przedstawiciele rządów, narodowych organizacji działających na rzecz praw człowieka oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych opracowali szczegółowe rekomendacje co do sposobu prowadzenia przeglądu „śledzącego”, jak również wykorzystania Przeglądu i rekomendacji w pracach na szczeblu narodowym. Uwagi te zostały przekazane przedstawicielom Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka.

Z ramienia Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w warsztatach uczestniczyła Dominika Bychawska.