Czy kopiowanie fragmentów uzasadnień wyroków jest zgodne z zasadami etyki sędziowskiej?

Do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zwrócił się pełnomocnik pana X. Y, który jest stroną w kilku postępowaniach w sprawach gospodarczych przed Sądem Okręgowym w X. Wstępna analiza dwóch orzeczeń wydanych w sprawach pokazuje, że są one w znacznej mierze zbieżne z postanowieniami wcześniej wydanymi przez ten sam Sąd w innych składach orzekających. W  orzeczeniach zmienione zostały jedynie szczegóły – sygnatury akt sprawy oraz daty wydarzeń.

W związku z tym, pełnomocnik w imieniu swojego klienta złożył zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przez sędziów orzekających przestępstwa polegającego na rażącym uchybieniu obowiązków służbowych. Prokuratora Rejonowa w X. uznała, że nie doszło do popełnienia przestępstwa i odmówiła wszczęcia postępowania.

Pełnomocnik pana X.Y. złożył zażalenie na to postanowienie do Sądu Rejonowego. Sąd uznał, że „wykorzystanie przez określony skład orzekający danego Sądu przy rozstrzyganiu określonej sprawy fragmentów (nawet dosyć znaczących) uzasadnienia orzeczenia tego samego Sądu wydanego w innej sprawie stanowi nic innego jak tylko wyrażenie tożsamego poglądu” i utrzymał w mocy postanowienie Prokuratury.

HFPC skierowała pismo* do Krajowej Rady Sądownictwa z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie zgodności z zasadami etyki sędziowskiej praktyki kopiowania przez sędziów fragmentów uzasadnień wyroków.

Celem Fundacji nie jest ocena opisanej praktyki sądowej z punktu widzenia odpowiedzialności karnej sędziów ani uzyskanie opinii Rady na temat wskazanego stanu faktycznego. HFPC przedstawiła ten przykład jako sygnał, że sytuacje kopiowania części uzasadnień mają miejsce i nie są zjawiskiem jedynie teoretycznym. Co więcej, praktyka kopiowania części uzasadnień dotyczyła w przedstawionych powyżej sprawach kilku sędziów, a nie jednej osoby, która powtarzała argumentację ze swoich wcześniejszych orzeczeń.

Przedstawiciele doktryny prawniczej zgodnie wskazują, że pisemne motywy orzeczenia sądowego stanowią jedyny materialny dowód przebiegu rozumowania sądu i jako takie pozwalają na jego weryfikację, dając również szansę na ocenę bezstronności sądu.

Zgodnie z orzecznictwem ETPCz prawo do uzyskania uzasadnienia orzeczenia jest elementem rzetelności postępowania. Trybunał potwierdził, że art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności zobowiązuje sąd do uzasadniania wydawanych decyzji. W wyroku Assanidze przeciwko Gruzji Trybunał podkreślił, że rola wymiaru sprawiedliwości nie kończy się w momencie wydania orzeczenia. Tylko uzasadnione orzeczenie może prowadzić do wykonywania społecznej kontroli nad wymiarem sprawiedliwość.

W ocenie HFPC powołanie sędziów do stania na straży dobra jakim jest sprawiedliwość wymaga szczególnej troski o przestrzeganie przez tę grupę zawodową staranności i sumienności. Upowszechnienie praktyki kopiowania wyroków może doprowadzić do zagrożenia prawa do rzetelnego postępowania sądowego. Zdaniem HFPC Krajowa Rada Sądownictwa jest organem właściwym do zajęcia stanowiska w sprawie standardu sporządzania uzasadnień przez sędziów.

Wystąpienie zostało przygotowane w ramach prac Programu Spraw Precedensowych.

* Na potrzeby strony internetowej stan faktyczny został wykreślony z pisma Fundacji do Krajowej Rady Sądownictwa.