Dokumentowanie zbrodni wojennych w Ukrainie

Na tej stronie dowiesz się więcej o procesie dokumentowania zbrodni popełnianych w Ukrainie po 24 lutego 2022 roku prowadzonym przez Helsińską Fundację Praw Człowieka.  

Jeśli doświadczyłaś zbrodni albo byłaś ich świadkiem wypełnij formularz kontaktowy albo skontaktuj się z nami w inny sposób.  

Co robimy?  

Rozmawiamy z osobami z Ukrainy, które znalazły schronienie w Polsce po 24 lutego 2022 roku. W ten sposób zbieramy świadectwa, czyli historie ludzi, którzy doświadczyli zbrodni albo byli ich świadkami.  

To jedna z metod dokumentowania prowadzącego do utworzenia bazy materiałów, która utrwali te dramatyczne wydarzenia na przyszłe lata. Zebrana dokumentacja może też posłużyć w sądach międzynarodowych (Międzynarodowy Trybunał Karny) i krajowych (przede wszystkim ukraińskich) podczas zbierania dowodów w procesach zbrodniarzy.  

Korzystamy też z innych metod rejestrowania zbrodni popełnianych przez Rosyjską Federację w Ukrainie. 

Kto może się do nas zgłosić? 

Niestety lista zbrodni, które chcemy udokumentować jest niezwykle szeroka. Warto z nich wymienić następujące: 

• Ostrzały dzielnic mieszkalnych, szkół, szpitali i innych obiektów cywilnych,
• Użycie ludności cywilnej jako żywych tarcz,
• Tortury oraz nieludzkie traktowanie cywilów i jeńców wojennych,
• Zawłaszczenie mienia osób cywilnych,
• Egzekucje osób cywilnych i jeńców wojennych,
• Przymusowe przesiedlenia,
• Tworzenie baz wojskowych w obiektach cywilnych,
• Porwania i przetrzymywanie osób cywilnych,
• Gwałty,
• I inne.

Dlaczego to robimy?  

Pragniemy sprawiedliwości. Mówiąc konkretnie chcemy, żeby osoby doświadczające zbrodni odzyskały pełnię swoich praw. Jednym z warunków przywrócenia sprawiedliwości jest postawienie zbrodniarzy przed niezawisłym i rzetelnym sądem. 

Jako organizacja od lat broniąca praw człowieka wiemy, że taki cel wymaga połączenia wysiłków wielu osób. Dlatego jednym z czynników, który wpłynął na kształt naszych działań były konsultacje z naszymi partnerami z Ukrainy. 

Poza tym nasze doświadczenie upewnia nas w przekonaniu, że zebranie wiarygodnych informacji pozwala na pokazanie skali popełnianych zbrodni i w przyszłości zapobiega przekłamaniom w opisywaniu historii. Mamy również nadzieję, że przez nasze działania możemy dać osobom doświadczonym przez zbrodnie poczucie dostrzeżenia ich cierpienia.  

Co to jest dokumentowanie?   

Dokumentowanie to szeroko rozumiany proces zbierania i utrwalania informacji, świadectw i innych materiałów dotyczących popełnianych zbrodni.  

W procesie dokumentowania bardzo ważną rolę odgrywa weryfikacja faktów oraz usystematyzowana forma utrwalania świadectw. Są różne metody na dokumentowanie zbrodni – część z nich polega na rozmawianiu z osobami doświadczonymi zbrodniami według ustalonego scenariusza. Inne polegają na weryfikowaniu i utrwalaniu informacji dostępnych w otwartych źródłach (np. w internecie).  

W zależności od celu dokumentowania wybieramy jego metody. Naszym nadrzędnym celem, podobnie jak naszych partnerów z Ukrainy, jest zebranie materiałów dotyczących dowodów zbrodni popełnianych w Ukrainie. Może to przyczynić się do postawienia przed sądem odpowiedzialnych za nie zbrodniarzy. Dlatego jest dla nas ważne, by opowieści osób doświadczonych przez zbrodnie były zebrane w uporządkowany sposób, zgodnie ze standardami sądów międzynarodowych i krajowych. 

Jaka jest szansa na ukaranie zbrodniarzy?

Na tym etapie nie możemy jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. To niezawisłe i rzetelne sądy mają w sprawiedliwych procesach wydać wyroki dotyczące tych zbrodni.  

Jako Helsińska Fundacja Praw Człowieka nie mamy wątpliwości, że do takich zbrodni doszło. Ale mówienie, że wszyscy sprawcy na pewno poniosą konsekwencje byłoby z naszej strony nieuczciwe. Z doświadczenia wiemy, że procesy dotyczące takich zbrodni trwają latami i nie wszystkich odpowiedzialnych uda się zidentyfikować.  

W kontekście rosyjskiej inwazji wiele zależy od tego, ile jeszcze potrwa ta wojna, jak się zakończy i kiedy zmieni się sytuacja polityczna w Rosji (w odniesieniu do wysoko postawionych przedstawicieli państwa). 

Nie zmienia to faktu, że ukraińska prokuratura z pomocą organizacji pozarządowych zidentyfikowała już co najmniej 600 osób podejrzanych o popełnienie takich zbrodni.  

Musimy podkreślić, że kiedy zbrodniarze trafią na ławy oskarżonych, to skazanie ich będzie w dużym stopniu zależało od informacji i świadectw zebranych przez organizacje dokumentujące dzisiaj zbrodnie popełniane w Ukrainie. To na ich podstawie organy ścigania mogą później budować materiał dowodowy.

Co możesz zrobić, by przyczynić się do pociągnięcia sprawców do odpowiedzialności? 

Zostaw swoje świadectwo.  

By to zrobić skontaktuj się z nami. Odpowiemy na Twoje pytania, jeśli będziesz takie miała/miał. 

Możesz też przesłać kontakt do nas osobom, które mogły doświadczyć zbrodni, albo je widziały. Każde świadectwo przybliża wymierzenie sprawiedliwości zbrodniarzom.  

Jesteśmy organizacją z dużym doświadczeniem, która będzie wiedziała, jak zabezpieczyć Twoją historię w sposób, który umożliwia międzynarodowym organom ścigania dalszą pracę. 

Jak się z nami skontaktować? 

Wypełnij formularz kontaktowy. To najprostsze rozwiązanie. 

Wyślij maila – documentation@hfhr.pl. Napisz w nim swoje imię, nazwisko, miejsce pobytu i swoje miejsce zamieszkania przed wojną. Możesz też wstępnie napisać czego dotyczy Twoja historia.  

Zadzwoń – +48 798 004 718. Telefon pracuje od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00 – 19:00. Jeśli się nie dodzwonisz, nie martw się, oddzwonimy.  

Następnie umówimy się z Tobą na wywiad w terminie, który będzie Ci odpowiadał. Możemy porozmawiać na żywo (tak będzie najlepiej) albo online (z włączonym wideo). 

Jak przebiega wywiad z osobą doświadczoną przez zbrodnie albo ich świadkiem? 

Przeprowadzamy z Tobą rozmowę według ustalonego i prostego formularza dostosowanego do wymogów Międzynarodowego Trybunału Karnego.  

Rozmowa zajmuje zazwyczaj około godziny. Przed rozmową poinformujemy Cię o wszystkich interesujących Cię szczegółach, żebyś nie była/był niczym zaskoczona/y.  

Za Twoją zgodą wywiady mogą być nagrywane na kamerkę (w przypadku spotkań online) lub na dyktafon (w przypadku spotkań na żywo). To wymagane, by takie świadectwo mogło być uznane przez Międzynarodowy Trybunał Karny. 

Rzecz jasna nagranie zostanie tylko i wyłącznie do pracy analitycznej wewnątrz Fundacji lub wewnątrz Koalicji 5 rano oraz współpracy z Międzynarodowym Trybunałem Karnym.  

Co się stanie po tym, jak zostawisz swoje świadectwo? 

Może się z Tobą skontaktować przedstawiciel Międzynarodowego Trybunału Karnego albo innych organów ścigania.  

Będziemy Cię informować o dalszych postępach naszego dokumentowania oraz chwili, kiedy przekażemy zebrane przez nas materiały do MTK. 

Kim jesteśmy? 

Helsińska Fundacja Praw Człowieka powstała w 1989 roku. Jej powstanie stało się naturalną konsekwencją działalności Polskiego Komitetu Helsińskiego, który od 1982 roku pracował nad dokumentowaniem i analizowaniem sytuacji praw człowieka w rządzonej przez komunistów Polsce. Ta praca wydatnie przyczyniła się do wsparcia demokratycznej opozycji przez społeczność międzynarodową. 

W ramach Fundacji jesteśmy działem, który skupia się na pracy w rejonie Europy Wschodniej, Azji Centralnej i Kaukazu. Przeciwdziałamy torturom. Prowadzimy szkolenia dla przedstawicieli systemu sądowniczego. Wspieramy niezależne media i obrońców praw człowieka. Pomagamy w ewakuacji zagrożonych prześladowaniami obrońców praw człowieka i dziennikarzy. 

Co robiliśmy dotychczas w Ukrainie?  

Współpracujemy z ukraińskimi organizacjami pozarządowymi od lat 90-tych. Szkoliliśmy obrońców praw człowieka z całego kraju, wspólnie działaliśmy na rzecz zmian prawnych w Ukrainie.  

Po inwazji rosyjskiej w 2014 roku i okupacji półwyspu krymskiego zaczęliśmy dokumentować naruszenia praw człowieka popełnione na Krymie i w Donbasie, w tym w strefie między terytoriami kontrolowanymi przez Ukrainę i separatystów. Zajmowaliśmy się tematem nielegalnych miejsc pozbawienia wolności w Donbasie, sytuacją osób z niepełnosprawnościami uzyskanymi w wyniku działań wojennych oraz badaliśmy wpływ procesu dokumentowania na rozwiązania legislacyjne wprowadzane przez państwo. 

Po pełnowymiarowej inwazji rosyjskich wojsk 24 lutego 2022 roku zajęliśmy się monitorowaniem przestrzegania praw człowieka na granicy polsko-ukraińskiej oraz bezpośrednią pomocą dla naszych kolegów i koleżanek przedstawiających ukraińskie społeczeństwo obywatelskie. 

Z kim współpracujemy w procesie dokumentowania? 

Jesteśmy partnerami Koalicji 5 rano zrzeszającej 30 doświadczonych, ukraińskich organizacji broniących praw człowieka w Ukrainie. Część z nich znamy w Fundacji jeszcze ze wspólnych projektów w latach 90-tych, a z wieloma intensywnie współpracujemy od początku inwazji Rosji na Ukrainę w 2014 roku. 

Oprócz tego współpracujemy z organizacjami prowadzącymi podobną działalność w całej Europie Środkowej. Działamy w myśl zasady, że im więcej organizacji pracuje w tym samym kierunku, tym większa szansa jest na przywrócenie sprawiedliwości i pociągnięcie do odpowiedzialności zbrodniarzy.  

FAQ (często zadawane pytania):