Druga opinia HFPC na temat ustawy o TK

HFPC przygotowała drugą opinię prawną dotyczącą ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Zdaniem HFPC obecnie procedowany projekt ustawy nie tylko może doprowadzić do paraliżu Trybunału Konstytucyjnego, ale także niweczy dorobek 27 lat polskiej transformacji ustrojowej poprzez zanegowanie zasady demokratycznego państwa prawa oraz zasad niezawisłości sędziów i niezależności sądów.

„Prace w podkomisji oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka uwydatniły przy tym, że proponowane zmiany wcale nie stanowią kompromisowego rozwiązania pomiędzy trzema projektami ustaw, dotyczącymi Trybunału Konstytucyjnego, które zostały złożone do laski marszałkowskiej” – mówi Marcin Wolny, prawnik HFPC.

Prace Komisji opierały się w całości na pierwotnym projekcie autorstwa klubu poselskiego Prawa i Sprawiedliwości. Ponownie w pracach Komisji nie uwzględniono żadnych opinii wskazujących na jego niekonstytucyjność projektu. Opinie takie zgłaszało Biuro Legislacyjne Sejmu, opozycja parlamentarna i organizacje pozarządowe.

Najpoważniejszą zmianą wprowadzoną do projektu jest nowa treść art. 68. Pozwala on na zgłoszenie 4 sędziom Trybunału, w trakcie narady pełnego składu, sprzeciwu względem projektowanej treści orzeczenia. Do sytuacji takiej może dojść jedynie w sprawach szczególnie doniosłych dla ustroju państwa lub dla porządku publicznego. W praktyce jednak interpretacja tych dwóch terminów należeć będzie zawsze do sędziów Trybunału, co pozwoli skorzystać z trybu przewidzianego w art. 68 projektowanej ustawy w każdej możliwej sprawie.

Złożenie sprzeciwu powoduje automatyczne odroczenie narady o 3 miesiące. Po tym terminie w trakcie ponownej narady 4 sędziów może złożyć kolejny sprzeciw, który oprócz odroczenia sprawy o ten sam okres powoduje to, że Trybunał orzeka w danej sprawie większością kwalifikowaną 2/3 głosów. Brak zebrania wymaganej większości skutkuje umorzeniem postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

„Regulację tę należy oceniać mając na uwadze fakt, iż projektowana ustawa przyznaje Prezydentowi RP, Prokuratorowi Generalnemu oraz 3 sędziom Trybunału kompetencję do decydowania o tym, kiedy Trybunał Konstytucyjny rozpozna sprawę w pełnym składzie. Tym samym omawiana procedura będzie mogła mieć zastosowanie w każdej możliwej sprawie” – dodaje Marcin Wolny. Należy mieć także na uwadze fakt, że wymóg uzyskania kwalifikowanej większości powoduje, że za niekonstytucyjnością ustawy wypowiedzieć musi się 8 sędziów Trybunału. Gdy treści orzeczenia sprzeciwia się czwórka sędziów – do sytuacji takiej nigdy nie dojdzie.

W rezultacie może się zdarzyć sytuacja, w której Trybunał de facto zostanie zablokowany, niezdolny do wypełniania swojej roli przewidzianej ustawą zasadniczą. Ten stan rzeczy wprost wpłynie na realizację konstytucyjnych praw i wolności jednostki, eliminując jeden z mechanizmów ich ochrony.

W swojej opinii HFPC zwraca uwagę również na fakt, że projekt ustawy nie spełnia rekomendacji zawartych w opinii Komisji Weneckiej z marca 2016 r. m.in. w dalszym ciągu utrzymano przepis zobowiązujący Trybunał do rozpatrywania spraw w kolejności ich wpływu. Projekt wprowadza również przepisy temporalne, w świetle których wszystkie sprawy, w których nie będzie obowiązku dostosowania pism do nowych wymogów, a nie rozstrzygnięte przez Trybunał przed dniem wejścia w życie tej ustawy powinny zostać osądzone w ciągu roku od dnia wejścia w życie ustawy. Pozostałe sprawy, w których będzie zachodziła konieczność dostosowania pism złożonych w sprawie do nowych wymogów, zostaną zawieszone na 6 miesięcy.

„Wszelkie te okoliczności skłaniają HFPC do przyjęcia tezy, że omawiana propozycja stanowi kolejną próbę podporządkowania Trybunału Konstytucyjnego władzy wykonawczej. Równocześnie wprowadza ona mechanizmy pozwalające na blokowanie Trybunału w wypełnianiu jego ustrojowej roli. Z tych względów HFPC apeluje do Sejmu RP o nieprzyjmowanie przedmiotowej ustawy” – czytamy w opinii.

Opinia HFPC dostępna jest tutaj. Plik zawiera również opinię złożoną przez HFPC w połowie czerwca 2016 r.