ETPC: procedura umieszczania w domach pomocy społecznej narusza Konwencję

Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał dziś wyrok w sprawie K.C. przeciwko Polsce, stwierdzając, że doszło do bezprawnego pozbawienia wolności w rozumieniu Konwencji.
Skarżąca od 2008 r. przebywa w domu pomocy społecznej, w którym została umieszczona na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Żarach. Wniosek do sądu w tej sprawie złożył Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, uzasadniając go zaburzeniami psychicznymi Skarżącej i jej zachowaniem.

Skarżąca wniosła o stwierdzenie naruszenia art. 5 Konwencji (bezprawne pozbawienie wolności), twierdząc że doszło w jej przypadku do nieuzasadnionego pozbawienia wolności. W toku postępowania Trybunał zwrócił się do rządu o odpowiedź na pytania: czy przebywanie skarżącej w domu opieki społecznej jest zgodne z prawem w świetle art. 5 Konwencji, jak również jaka jest podstawa prawna dla uniemożliwienia skarżącej opuszczenia placówki w ciągu dnia. Rząd był zobowiązany również do przedstawienia stanowiska, czy skarżąca miała do dyspozycji skuteczną procedurę pozwalającą na podważenie zgodności z prawem jej umieszczenia w domu pomocy społecznej i konieczności kontynuacji jej przebywania tam zgodnie z wymogami strasburskimi.

W ocenie Trybunału w sprawie doszło do naruszenia standardów konwencyjnych w zakresie legalnego pozbawienia wolności. Trybunał podkreśli, że polskie prawo nie gwarantuje okresowej oceny konieczności pobytu w domu pomocy społecznej. Trybunał przyznał Skarżącej 6000 Euro zadośćuczynienia za doznaną szkodę niematerialną.

„To kolejny wyrok Trybunału, który pokazuje, że regulacje krajowe dotyczące umieszczenia w domach pomocy społecznej wymagają pilnej zmiany” – mówi dr Adam Bodnar, reprezentujący skarżącą w postępowaniu przed Trybunałem.

W 2009 r. skarżąca wielokrotnie próbowała, przy zastosowaniu różnych środków, zmienić decyzję sądu. Skarżąca kierowała  również wnioski o pozwolenie na opuszczanie przez nią domu pomocy społecznej w ciągu dnia. Zgodnie ze skargą przyznany skarżącej pełnomocnik z urzędu nie był obecny na rozprawie przed sądem pierwszej instancji.

W grudniu 2009 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze oddalił wniesioną apelację, o czym skarżąca dowiedziała się przypadkowo po 2 latach. Jej wniosek o pisemne uzasadnienie decyzji został odrzucony w listopadzie 2011 r., w związku z czym nie mogła ona wnieść skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego.

Jednocześnie, Trybunał stwierdził, że w sprawie nie doszło do naruszenia art. 5 ust. 4 Konwencji, ponieważ w odpowiedzi na wniosek córki o zbadanie zasadności pobytu Skarżącej w domu pomocy społecznej została ona poddana badaniu psychiatrycznemu i wysłuchana przed sądem w drodze pomocy prawnej. W ocenie Trybunału zainicjowana procedura spełnia wymogi konwencyjne.