Etyka w badaniach naukowych i innowacjach technologicznych – nowy projekt z udziałem HFPC

Badania naukowe i technologiczne innowacje są nie tylko siłą napędową gospodarki, wielokrotnie kształtują również życie społeczne. Nowe technologie mogą wpływać na stopień poszanowania podstawowych praw, np. prawa do prywatności, ochronę środowiska i jakość życia. Niejednokrotnie służą wzmacnianiu pozycji jednostki, poprzez wyrównywanie różnic społecznych i walkę z biedą. W innych wypadkach potęgują nierówności i ograniczają sferę wolności. Dlatego niezmiernie ważne jest, aby badania naukowe i innowacje były planowane i wprowadzane w życie w sposób odpowiedzialny.  

Helsińska Fundacja Praw Człowieka uczestniczy w projekcie badawczym „SATORI”, który ma na celu stworzenie europejskich ram oceny etycznej badań naukowych i innowacji technologicznych. „SATORI” to akronim angielskiej nazwy projektu – Stakeholders Acting Together on the Ethical impact assessment of Research and Innovation.

„W ramach projektu, wspólnie z innymi partnerami, po pierwsze, przyjrzymy się, w jaki sposób prowadzona jest obecnie ocena badań naukowych” – mówi Zuzanna Warso, prawniczka HFPC.  „Na początku stworzymy inwentarz istniejących praktyk. Zbadamy instytucje zaangażowane w etyczną ocenę badań, regulacje prawe istniejące w tym obszarze, a także wpływ globalizacji na sposób prowadzenia badań. Na kolejnych etapach projektu będziemy starać się udoskonalić istniejące praktyki” – dodaje Zuzanna Warso.

Projekt koncentruje się na różnych dziedzinach nauki – od medycyny po nauki społeczne. „Etyka w badaniach naukowych to nie tylko wąsko rozumiana rzetelność, czyli unikanie np. fabrykowania danych czy plagiatu, to także zagadnienia związane z dostępnością wyników, czy właściwym traktowaniem uczestników badań. To także próba przewidzenia w jaki sposób rezultaty działalności naukowej będą wpływać na społeczeństwo i czy przyczynią się do rozwiązywania ważnych problemów społecznych” – tłumaczy Zuzanna Warso.

W związku z szeroko zakrojonymi celami projektu jest w niego zaangażowanych aż 16 organizacji – uniwersytety, komisje etyczne, przedstawiciele przemysłu, organizacje pozarządowe i organizacje międzynarodowe.

Ramy dla dociekań uczestników projektu będzie stanowić, z jednej strony, wolność badań naukowych, zagwarantowana między innymi w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, z drugiej, prawo każdego do korzystania z osiągnięć postępu naukowego i jego zastosowań, o którym jest mowa np. w Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.

Projekt finansowany jest przez Unię Europejską w ramach Siódmego Programu Ramowego (FP7). Więcej informacji na temat projektu SATORI może udzielić Zuzanna Warso (z.warso@hfhr.org.pl).

Profesor Philip Brey z Uniwersytetu w Twente, koordynator SATORI, przedstawia podstawowe założenia projektu.

Organizacje zaangażowane w projekt to:

University of Twente (UT), Holandia
De Montfort University (DMU), Wielka Brytania
Trilateral Research (TRI), Wielka Brytania
Danish Board of Technology (DBT), Dania
Center for the Promotion of Science (CPN), Serbia
European Union of Science Journalists’ Association (EUSJA), Francja
UNESCO, Francja
Helsińska Fundacja Praw Człowieka (HFHR), Polska
Technical Research Centre of Finland (VTT), Finlandia
Associazione Italiana per la Ricerca Industriale (AIRI), Włochy
Ericsson Telecomunicazioni (ET), Włochy
Research Ethics Committee of the “Instituto de Salud Carlos III” (ISCIII), Hiszpania
Scientific Research Centre of the Slovenian Academy of Sciences and Arts, Institute of Philosophy (ZRC SAZU), Słowenia
Centre for Applied Ethics, Linköping University (LIU), Szwecja
Bioethics Commission (ABC), Austria
DIN Deutsches Institut für Normung e. V., Niemc