Eurowizja 2012: Prawa człowieka w Azerbejdżanie

W stolicy Azerbejdżanu, Baku odbędzie się 22 maja 2012 r. 57. wydanie Konkursu Piosenki Eurowizja organizowanego przez Unię Nadawców Europejskich (European Broadcasting Union). W tym roku Telewizja Polska zrezygnowała z udziału w Konkursie, nie będzie więc reprezentanta z Polski.  HFPC pragnie zwrócić uwagę, że  w kraju, w którym odbywa się konkurs mają miejsce  regularne, drastyczne przypadki łamania podstawowych praw i wolności człowieka.

Freedom House, organizacja badająca poziom demokracji i przestrzegania praw człowieka na świecie, zakwalifikowała w 2011 roku Azerbejdżan jako kraj „niewolny”. W związku z tym komentowanie przez media wydarzenia powinno być połączone z informacjami na temat stanu demokracji w tym kraju.

Azerbejdżan jest jednym z krajów Partnerstwa Wschodniego, które oferuje szansę integracji politycznej i gospodarczej z Unią Europejską. Podstawą współpracy między UE a krajami partnerskimi powinny być unijne wartości, w tym poszanowanie praw człowieka. HFPC od dłuższego czasu zwraca uwagę, że ze względu na znaczne interesy gospodarcze kwestie praw człowieka często pomijane są w dialogu pomiędzy UE a Azerbejdżanem, jak również pomiędzy Polską a Azerbejdżanem.

W związku z tym HFPC pragnie zwrócić uwagę na główne przypadki naruszeń praw człowieka w Azerbejdżanie.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na wykreślenie na podstawie decyzji Ministerstwa Sprawiedliwości z rejestru organizacji Domu Praw Człowieka, należącego do międzynarodowej sieci Human Rights House Network. Podstawą zamknięcia była nowelizacja ustawy z 2009 r. nakazująca międzynarodowym organizacjom pozarządowym działającym na terenie Azerbejdżanu uzyskanie zezwolenia na działanie od władz państwa.

Przepisy określające prawne warunki funkcjonowania organizacji pozarządowych na terenie Azerbejdżanu stały się przedmiotem analizy Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (tzw. Komisja Wenecka). W swojej opinii Komisja podnosi, że zawarte w ustawie o organizacjach pozarządowych z 2000 r. (znowelizowanej w 2009 r.) oraz w dekrecie nr 43 z 2011 r. wymogi nie spełniają standardów europejskich. Procedura rejestracyjna jest  zbyt długa i skomplikowana, dodatkowo obciążona wymogiem posiadania kapitału początkowego w kwocie ok. 9 tysięcy euro. Ponadto  postępowanie jest scentralizowane (wszystko odbywa się w biurze Ministerstwa Sprawiedliwości w Baku, mimo że ministerstwo ma placówki zamiejscowe). Niejasne są też regulacje dotyczące pociągania organizacji pozarządowych do odpowiedzialności oraz wskazanie przyczyny ich rozwiązania.

W Azerbejdżanie dochodzi do masowych naruszenia prawa własności np.  niezgodne z prawem rozbiórki siedzib: Instytutu Pokoju i Demokracji (IPD) oraz Centrum Kryzysowego dla Kobiet (rozbiórka odbyła się 11 sierpnia 2011 r.)’ Rozbiórkę budynku wykonano pomimo wyroku Sądu Administracyjno-Gospodarczego w Baku z 24 maja 2011 r., w którym stwierdzono, iż niedopuszczalne jest zniszczenie budynku bez prawomocnego orzeczenia sądu.

Co więcej, w Azerbejdżanie wciąż przetrzymywanych jest kilkudziesięciu więźniów politycznych. Pomimo tego, że 15 marca 2012 prezydent Azerbejdżanu podpisał akt ułaskawienia, kwestia więźniów politycznych nadal pozostaje nierozwiązana.

Ponadto, w Azerbejdżanie wciąż dochodzi do ograniczania wolności słowa. Jaskrawym przykładem było uwięzienie dziennikarza, Eynulla Fatullayeva, za opublikowanie dwóch artykułów  w lokalnej prasie. Pierwszy ukazał się w kwietniu 2005 r. i zawierał opis wydarzeń z Górnego Karabahu. Przeciwko dziennikarzowi zostało wtedy wszczęte postępowanie o zniesławienie. Drugi artykuł, dotyczący prezydenta Ilhama Aliyeva, ukazał się w marcu 2007 r.  W obu postępowaniach Fatullayev został skazany na karę łączną ośmiu lat pozbawienia wolności.

Inne przykłady naruszeń praw człowieka, w tym wolności słowa obejmują m.in.: zabójstwo dziennikarza Elmara Huseynova, którego okoliczności do dzisiaj nie zostały wyjaśnione, skazanie dwóch blogerów, Adnana Hadjizadeha oraz Emina Milli, za krytykowanie władzy w Internecie oraz skazanie przynajmniej 30 osób za udział w pokojowym proteście przeciwko władzom w marcu 2011 r. (ich procesy były niejawne, nie wszyscy mieli dostęp do adwokatów).

Przy okazji zbliżającego się Konkursu HFPC zwraca uwagę na kampanię „Zaśpiewaj dla demokracji” („Sing for democracy”). Organizatorami kampanii są azerskie organizacje zrzeszone  w ramach  Human Rights House Network oraz Platformy Solidarności. Organizatorzy kampanii, wykorzystując fakt, iż Konkurs Eurowizji cieszy się popularnością, chcą zwrócić uwagę na przypadki łamania praw człowieka w Azerbejdżanie. Organizatorzy kampanii wskazują między innymi na azerskich więźniów politycznych i domagają się ich uwolnienia, a także apelują o transparentność i pluralizm mediów publicznych.

Więcej informacji dostępnych jest również na stronie Europa Praw Człowieka.