HFPC składa opinię przyjaciela sądu w sprawie prawa o zgromadzeniach

Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła opinię amicus curiae do Sądu Najwyższego w postępowaniu dotyczącym interpretacji przepisów Prawa o zgromadzeniach.

Rozprawa przed Sądem Najwyższym

Na rozprawie w dniu 28 marca 2018 r. Sąd Najwyższy rozstrzygnie dwa zagadnienia prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Warszawie. Pierwsze z pytań dotyczy tego, czy organ gminy może odwołać się od zarządzenia zastępczego wojewody o wyrażeniu zgody na organizację zgromadzenia cyklicznego. W drugim Sąd Apelacyjny zmierza do ustalenia, czy po upływie terminu zgromadzenia rozpoznanie odwołania od zarządzenia zastępczego wojewody o zakazie zgromadzenia wydanego staje się zbędne. W swojej opinii HFPC odnosi się wyłącznie do tego drugiego zagadnienia.

Ustawa Prawo o zgromadzeniach

Fundacja przypomniała, że ustawa Prawo o zgromadzeniach została uchwalona w 2015 r. jako wykonanie wyroków ETPC i TK. Z orzecznictwa tych organów wynikało, że uprzednio obowiązujące przepisy były wadliwe, gdyż nie zapewniały, że odwołanie od zakazu organizacji zgromadzenia zostanie rozpatrzone przed jego planowanym rozpoczęciem. Nowa ustawa wprowadziła więc całkowicie odmienny, przyspieszony tryb rozpoznawania odwołań od decyzji o zakazie, gwarantujący, że postępowanie zakończy się w terminie.

W grudniu 2016 r. Sejm uchwalił ustawę wprowadzająca instytucję tzw. zgromadzeń cyklicznych. Zgromadzeniom tym nadano bezwzględny przywilej pierwszeństwa w stosunku do innych zgromadzeń. Niedopuszczalne jest więc organizowanie kontrdemonstracji w miejscu i czasie przeprowadzania zgromadzenia cyklicznego. Zakaz ten nie dotyczy jednak zgromadzeń organizowanych w trybie uproszczonym, które nigdy nie mogą być zakazane.

Opinia przyjaciela sądu

W praktyce Wojewoda Mazowiecki zakazuje wszystkich kontrdemonstracji uproszczonych, planowanych na 10 dnia każdego miesiąca. „Co więcej, z informacji, które przedstawiliśmy Sądowi Najwyższemu wynika, że w zdecydowanej większości przypadków zarządzenia Wojewody o zakazie organizacji zgromadzenia są wydawane i publikowane tuż przed planowanym rozpoczęciem zgromadzenia, co uniemożliwia organizatorowi złożenie odwołania i uzyskanie ostatecznego orzeczenia sądu przed rozpoczęciem demonstracji” – wskazuje Marcin Szwed, prawnik Fundacji. Z danych zaprezentowanych w opinii wynika, że aż 21 spośród 32 decyzji zostało wydanych w dniu zgromadzenia.

HFPC wskazała, że mając na uwadze taką praktykę Wojewody Mazowieckiego, umarzanie postępowań odwoławczych ze względu na upływ terminu zgromadzenia, byłoby bardzo niebezpieczne. Prowadziłoby to bowiem do utrzymania w obrocie bezprawnych decyzji zakazujących organizacji zgromadzenia, a tym samym pośrednio legalizacji praktyki instrumentalnego stosowania przepisów ustawy. Zdaniem Fundacji taki stan rzeczy byłby też niezgodny z konstytucyjną zasadą legalizmu. Ponadto, uzyskanie orzeczenia stwierdzającego bezprawność zarządzenia zastępczego Wojewody może być bardzo istotne z punktu widzenia wolności i praw organizatora. Umożliwiałoby mu bowiem uniknięcie odpowiedzialności wykroczeniowej, jak i domaganie się odszkodowania, jeśli wskutek zarządzenia wojewody nie odbyłoby się zgromadzenie, na którego organizację poczyniono już pewne nakłady.

Opinia dostępna jest tutaj.