HFPC za potrzebą wzmocnienia praw podstawowych osób tymczasowo aresztowanych

Od początku września 2017 r. do końca kwietnia 2019 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka realizowała projekt badawczy pt. „Wzmacnianie ochrony praw podstawowych i dostępu do pomocy prawnej z urzędu dla osób tymczasowo aresztowanych w Unii Europejskiej” (EUPRETRIALRIGHTS), finansowany przez Komisję Europejską (Program Sprawiedliwość, 2014–2020).

Badanie prawa i praktyki w dziewięciu państwach UE – raporty krajowe

Projekt pozwolił grupie doświadczonych badaczy z dziedzin prawa i nauk społecznych dokładnie przedstawić zarówno przepisy prawne dotyczące dostępu tymczasowo aresztowanych do wymiaru sprawiedliwości i pomocy prawnej z urzędu, jak i rzeczywiste egzekwowanie tych przepisów w dziewięciu państwach członkowskich UE biorących udział w badaniu: we Francji, w Niemczech, Holandii, Belgii, we Włoszech, w Hiszpanii, Polsce, Czechach i Bułgarii.

W projekcie wzięło udział dziesięciu partnerów z krajów europejskich: Narodowe Centrum Badań Naukowych (Centre National de la Recherche Scientifique: Laboratories SAGE i CESDIP), Europejska Sieć Litygacji Więziennej, Uniwersytet w Utrechcie, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Uniwersytet Sztuki i Nauk Stosowanych w Dortmundzie, Uniwersytet Florencki, Bułgarski Komitet Helsiński, Uniwersytet w Gandawie, Rada Generalna Adwokatury w Hiszpanii, Uniwersytet Pontyfikalny w Comillas.

Na potrzeby projektu opublikowano raporty krajowe – przygotowane według jednolitego wzoru przez wszystkich partnerów – zawierające analizę krajowych norm prawnych, jak i analizę ich stosowania[1]. Raporty krajowe dotyczące Polski autorstwa HFPC, dostępne w języku angielskim, znajdują się tu oraz tu.

BIAŁA KSIĘGA w sprawie dostępu tymczasowo aresztowanych do wymiaru sprawiedliwości

Jednym z rezultatów projektu jest BIAŁA KSIĘGA w sprawie dostępu tymczasowo aresztowanych do wymiaru sprawiedliwości, którą HFPC opublikowała także w języku polskim. Celem BIAŁEJ KSIĘGI jest:

1) przekazanie czytelnikom całościowego obrazu mechanizmów, procedur i strategii, które mogą ułatwić lub utrudnić skuteczny dostęp tymczasowo aresztowanych do wymiaru sprawiedliwości;

2) przedstawienie ich krytycznej analizy; oraz

3) wysunięcie odpowiednich, opartych na rzeczywistych danych, propozycji prawnych poprawy skutecznego dostępu osób tymczasowo aresztowanych do pomocy prawnej z urzędu na poziomie europejskim.

Z tego punktu widzenia, publikacja ta ma służyć jako użyteczne narzędzie do przekazania wyników badań zainteresowanym podmiotom instytucjonalnym na szczeblu krajowym i europejskim oraz do promowania harmonizacji prawnej ustawodawstw krajowych, a także stosowania praktycznych rozwiązań w zakresie dostępu środków ochrony prawnej i sądu dla osób tymczasowo aresztowanych.

Analiza prawa  i rekomendacje dla instytucji UE, Rady Europy, władz krajowych oraz samorządów prawniczych

BIAŁA KSIĘGA zawiera także rekomendacje dla instytucji UE, Rady Europy, ale także władz krajowych. Ponadto efektem projektu – zawartym w osobnych dokumentach – jest też analiza przepisów prawa UE oraz Rady Europy  związanych z dostępem osób pozbawionych wolności do instrumentów ochrony prawnej i sądu oraz rekomendacje skierowane do samorządów prawniczych.

„Jednym z wniosków projektu jest konieczność wprowadzenia prawodawstwa Unii Europejskiej w dziedzinie penitencjarnej. Projekt pokazał, że narastające trudności w zakresie współpracy w sprawach karnych w związku z rozbieżnościami w obecnie istniejących systemach ochrony praw osób pozbawionych wolności w Europie odzwierciedlają taką potrzebę” – wskazuje Daniel Witko.

„Rekomendacje zawarte w raporcie są szczególnie ciekawe, mając na uwadze wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE w połączonych sprawach Aranyosi i Căldăraru, który potwierdził, że niewłaściwe warunki pozbawienia wolności w państwach członkowskich mogą poważnie utrudnić współpracę między organami wymiaru sprawiedliwości przy użyciu instrumentów wzajemnego uznawania w unijnej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości” – dodaje adw. Jarosław Jagura.

Publikacje zostały sfinansowana przez program „Sprawiedliwość” Unii Europejskiej (lata 2014-2020).  Treść niniejszej publikacji przedstawia wyłącznie poglądy jej autorów i jest ich wyłączną odpowiedzialnością. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania zamieszczonych poniżej informacji.

[1] Patrz: raporty krajowe projektu EUPRETRIALRIGHTS, dostępne na: http://www.prisonlitigation.org/eupretrialrights/

Do pobrania:

• BIAŁA KSIĘGA ws. dostępu tymczasowo aresztowanych do wymiaru sprawiedliwości w języku polskim
• BIAŁA KSIĘGA ws. dostępu tymczasowo aresztowanych do wymiaru sprawiedliwości w języku angielskim
• Raport krajowy dot. Polski: National norms as regard to access of detained persons to the law and to court
• Raport krajowy dot. Polski: The actors of legal protection, their professional practices and the use of law in detention