Jak i kogo kontrolują organy podatkowe?

Helsińska Fundacja Praw Człowieka w odpowiedzi na wniosek o udostępnienie informacji publicznej otrzymała wewnętrzny dokument Ministerstwa Finansów określający zasady prowadzenia przez urzędy kontroli skarbowej w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.

„Wytyczne Ministerstwa Finansów dotyczących postępowań organów podatkowych w sprawach przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych”, bo tak brzmi pełna nazwa dokumentu, określają m.in. obszary występowania nieujawnionych źródeł przychodów, ogólne zasady kwalifikowania podmiotów do postępowania podatkowego, zasady typowania podmiotów do kontroli w urzędach kontroli skarbowej oraz zasady prowadzenia postępowań w zakresie nieujawnionych źródeł dochodu. W szczególności treść dokumentu koncentruje się na źródłach pozyskiwania informacji o podatnikach, ich wydatkach i przychodach.

W „Wytycznych…” podano obszerny katalog źródeł pozyskiwania informacji o podatnikach. Zaliczono do niego zarówno publiczne rejestry, bazy danych prowadzone przez organy państwowe, jak i inne źródła informacji – w tym. m.in. biura podróży, agencje nieruchomości, deweloperów, domy maklerskie, przedsiębiorstwa oferujące usługi luksusowe (dealerzy samochodowi, sprzedawcy jachtów, właścicieli pól golfowych) czy kasyna.

„Wytyczne…” określają także katalog osób, których „znamiona zewnętrzne” wskazują na dokonywanie dużych wydatków czy prowadzenie wystawnego trybu życia, co może uzasadniać kwalifikowanie tych osób do kontroli lub postępowania podatkowego. „W kręgu zainteresowania w zakresie nieujawnionych przychodów powinny znajdować się przede wszystkim osoby nabywające mienie znacznej wartości, osoby o wyrazistej majętności, bądź osoby, co do których istnienje przypuszczenie, iż mogą uzyskiwać inne niż deklarowane dochody” – czytamy w dokumencie. Do grupy tych ostatnich zaliczono m.in. nabywców nieruchomości, inwestorów giełdowych, młode osoby, które nabywają dobra ruchome znacznej wartości, urzędników podejrzanych o działania korupcyjne czy przedstawicieli wolnych zawodów, w tym lekarzy, prawników, architektów, a także geodetów, tłumaczy i księgowych.

Dokument zawiera również informacje dotyczące zasad prowadzenia postępowań dowodowych m.in. w zakresie ciężaru dowodowego, ustalania strategii postępowania przez organy podatkowe, przesłuchań stron i dokonywania analiz wydatków poniesionych przez podatników objętych kontrolą. Ministerstwo Finansów instruuje, że „w sytuacji, gdy strona powołuje się na czynności lub zdarzenia, których nie jest w stanie udokumentować w formie pisemnej (…) kluczowe znaczenie będzie miało zebranie materiału, który pozwoli zakwestionować składane na dalszym etapie postępowania oświadczenia, ze względu na nieścisłości lub sprzeczności logiczne”.

„To cenny dokument, który udziela informacji o sposobach prowadzenia kontroli przez organy podatkowe. Dzięki niemu dowiedzieliśmy się z jakich, niejednokrotnie zaskakujących,  źródeł informacji korzystają organy podatkowe i którzy podatnicy mogą być poddawani kontrolom.” – mówi mec. Robert Krasnodębski ekspert współpracujący z HFPC w ramach programu edukacyjnego Klinika „Prawa człowieka a podatki”. „Wytyczne..” wyjaśniają także zasady  i sposób prowadzenia postępowań dowodowych przez organy podatkowe. To bardzo istotne informacje z punktu widzenia ochrony prawa do prywatności podatników” – dodaje mec. Krasnodębski.

„Mamy sygnały, że organy podatkowe występują do prywatnych przedsiębiorców oferujących towary luksusowe z wnioskami o udzielenie informacji podatkowej, także o niewskazanych imiennie podatnikach. Treść wytycznych Ministerstwa Finansów zdaje się potwierdzać istnienie takiej praktyki. HFPC stara się obecnie zbadać skalę tego zjawiska ” – mówi Małgorzata Mączka, prawniczka HFPC.

Dokument (wraz z załącznikami) można pobrać tutaj.