Komitet Praw Człowieka NZ rozpatrzył odpowiedzi Rządu RP na pytania wstępne Komitetu

W dniach 12 – 13 października 2010 r. Komitet Praw Człowieka NZ obradujący na 100. sesji w Genewie, rozpoznał odpowiedzi Rządu RP na pytania wstępne (list of issues) Komitetu sporządzone w związku z VI Sprawozdaniem Okresowym Polski z realizacji postanowień Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOiP). Posiedzenie to, w oparciu o przedłożony przez stronę polską raport oraz wspomniane odpowiedzi, miało na celu dokonanie oceny stanu implementacji do polskiego porządku prawnego postanowień MPPOiP. Przegląd krajowego porządku prawnego odbył się na jawnym posiedzeniu Komitetu Praw Człowieka z udziałem delegacji Rządu RP pod przewodnictwem Igora Dzialuka, Podsekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. Delegacja Polska liczyła w sumie 24 osoby i obejmowała ekspertów z różnych agencji rządowych, a także przedstawicieli prokuratury. Na posiedzeniu w charakterze obserwatora obecni byli także przedstawiciele Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Rzecznika Praw Dziecka. Delegacja polska była wyjątkowo liczna, co kilkukrotnie podkreślili członkowie Komitetu.

Przed rozpoczęciem posiedzenia członkowie Komitetu spotkali się z przedstawicielami organizacji pozarządowych, które w ustnym wystąpieniu przedstawiły najważniejsze zagadnienia związane z przestrzeganiem praw człowieka w Polsce oraz odniosły się do zaprezentowanych odpowiedzi Rządu RP. Głos zabrali przedstawiciele Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Kampanii przeciwko Homofobii oraz Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny.

Na posiedzeniu zaprezentowano w sposób ogólny zmiany, jakie w ostatnim czasie zostały wprowadzone do prawa polskiego oraz programy i kampanie edukacyjne zrealizowane przez Rząd RP. Przewodniczący polskiej delegacji wskazał również na szeroko zakrojoną współpracę z organizacjami pozarządowymi i podkreślił jej duże znaczenie dla Rządu. Minister Dzialuk wspomniał m.in. o szkoleniach realizowanych przez Helsińską Fundacją Praw Człowieka dla aplikantów sędziowskich mających na celu przybliżenie zagadnień dotyczących przestrzegania praw człowieka. Wspomnieć należy, że w istocie szkolenia takie odbywały się na przestrzeni 2009 i 2010 r., jednakże Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury oraz Krajowa Rada Sądownictwa odmówiły dalszej współpracy w tym zakresie.

Podczas dwudniowego posiedzenia członkowie Komitetu wystąpili do delegacji polskiej z szeregiem pytań mających na celu wyjaśnienie i doprecyzowanie konkretnych zagadnień. Podczas pierwszego dnia przeglądu sytuacji w Polsce członkowie Komitetu zwrócili się o przedstawienie informacji dotyczących podejmowanych działań antydyskryminacyjnych. Poddali krytyce m.in. ostatnie wypowiedzi Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania, do której strona polska się jednak nie odniosła, wskazując w zamian na osiągnięcia Pełnomocnika. Członkowie Komitetu zwrócili również uwagę na nierozwiązany problem podziemia aborcyjnego oraz braku dostępności aborcji ze względów terapeutycznych. Poddali w wątpliwość efektywność procedury odwoławczej od decyzji lekarskiej w przedmiocie dopuszczalności przeprowadzenia aborcji dla celów terapeutycznych. Przedstawiciele delegacji polskiej zapewnili jednakże, że wprowadzone zmiany w prawie stanowią wyraz implementacji wyroku ETPC w sprawie Tysiąc przeciwko Polsce.

W zadawanych przez członków Komitetu pytaniach widoczne było zwrócenie uwagi na brak spójnej polityki antydyskryminacyjnej, przejawiającej się m.in. w braku uchwalenia kompleksowej regulacji ustawowej zakazującej dyskryminacji, czy w braku ratyfikowania Konwencji NZ o Prawach Osób Żyjących z Niepełnosprawnością. Członkowie Komitetu dużo uwagi poświęcili kwestii nierozszerzenia tzw. mowy nienawiści na mowę homofoniczną, czy wprowadzenia przepisów zakazujących dyskryminacji ze względu na orientację seksualną. Członkowie Komitetu zwrócili się również o przedstawienie jasnego stanowiska Rządu RP dotyczącego projektu ustawy o parytetach.

Odpowiedzi delegacji polskiej udzielone w związku z powyższymi uwagami nie wykraczały raczej ponad zaprezentowane dotychczas Komitetowi stanowisko. Co do parytetów, wskazano np., że projekt zakładający 35% parytet na listach wyborczych jest aktualnie przedmiotem prac w Parlamencie, a w obliczu zbliżających się wyborów samorządowych partie polityczne same zwiększają liczbę kobiet na swych listach wyborczych. W nawiązaniu do ww. Konwencji Rząd potwierdził stanowisko, że w celu jej ratyfikacji niezbędne jest uprzednie dostosowanie prawa polskiego do jej postanowień, a decyzja w tym przedmiocie powinna być podjęta pod koniec bieżącego roku.

Następnie kwestią, której poświęcono znaczną uwagę jest postępowanie przygotowawcze prowadzone w celu wyjaśnienia przez Polskę rzekomego istnienia tajnych więzień CIA w Polsce i nielegalnego przetrzymywania w nim i torturowania osób podejrzewanych o działalność terrorystyczną. Jeden z członków Komitetu skierował do delegacji polskiej bezpośrednie pytanie kiedy możemy oczekiwać zakończenia wspomnianego śledztwa. Podkreślił jednocześnie, że sprawa ta powinna być priorytetowa dla władz Polski, a toczące się aktualnie postępowanie należy przyspieszyć i doprowadzić do jego jak najszybszego zakończenia. Niewyjaśnienie jej, w świetle dotychczas ujawnionych informacji, byłoby bowiem wyrazem głębokiej niekompetencji władz polskich. W odpowiedzi członkowie delegacji RP wskazali, że nie są w stanie określić dokładnej daty zakończenie postępowania. Złożyli jednak zapewnienie, że z uwagi na powagę sprawy strona polska dołoży wszelkich starań w celu wyjaśnienia tej sprawy w rozsądnym terminie.

Rząd RP ustosunkowując się do dalszych pytań Komitetu wskazał na wyeliminowanie problemu związanego z nagminnym przedłużaniem tymczasowego aresztowania, podał statystyki dotyczące ilości pozytywnie rozpatrzonych skarg na przewlekłość postępowania oraz średniej wysokości zasądzonych odszkodowań z tego tytułu (z przedstawionych danych wynika, iż średnia wartość wynosi ok. 750 Euro). Następnie podkreślono fakt, że skutecznie wyeliminowano przeludnienie w więzieniach. Zaznaczono, że Rząd RP nie przyjął długoterminowej strategii nakierowanej na zwalczanie przeludnienia polegającej m.in. na budowaniu nowych więzień. Podkreślono natomiast, iż celem przyświecającym działaniom władz jest głównie resocjalizacja osadzonych. Rząd zapewnił również, iż respektowane są inne prawa więźniów takie jak tajemnica korespondencji, czy umożliwienie osadzonym kontaktów z rodziną.

Z uwagi na brak precyzyjności niektórych odpowiedzi, poszczególne pytania zostały ponowione przez członków Komitetu. Dotyczyło to m.in. regulacji antyterrorystycznych, praktyki ich stosowania oraz tego, czy nie prowadzą one do nadużywania prawa poprzez uniemożliwienie osobom ubiegającym się o pozwolenie na pobyt czasowy w Polsce skutecznej obrony (poprzez odmowę dostępu do dokumentów objętych klauzulą tajności) w sytuacji wydania decyzji o ich wydaleniu z uwagi na kwestie bezpieczeństwa państwowe. Innym problemem, na który Członkowie Komitetu zwrócili ponownie uwagę jest wpływ nowelizacji kodeksu karnego na depenalizację osób uczestniczących w nielegalnej adopcji, a także wyjaśnienie kwestii braku zapewnienia lekcji etyki w szkołach. W odniesieniu np. do ostatniej kwestii, rząd wyjaśnił, że uczeń wybiera przedmiot, na jaki chce uczęszczać (religię bądź etykę), a następnie ocena z tego przedmiotu umieszczana jest na świadectwie szkolnym. Nie zagłębił się jednakże w problematykę i przyczynę braku zapewniania uczniom lekcji etyki w szkołach, na co zwróciła uwagę Helsińska Fundacja Praw Człowieka w swym raporcie alternatywnym przedłożonym Komitetowi Praw Człowieka.

Jako rezultat dokonanego przeglądu przestrzegania praw człowieka w Polsce w dniu 29 października 2010 r. Komitet Praw Człowieka opublikuje rekomendacje skierowane do Rządu RP. Wskazywać one będą kierunek działań, jakie Polska powinna podjąć w celu zapewnienia prawidłowej implementacji Paktu, a tym samym realizacji ciążących na niej zobowiązań międzynarodowych.