Naruszenia praw człowieka w prywatnych zakładach opieki

W kwietniu 2016 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka podjęła cztery interwencje, w których wskazała na konieczność objęcia efektywnym nadzorem publicznym prywatnych zakładów opieki nad osobami niepełnosprawnymi, przewlekle chorymi lub w podeszłym wieku.

„Zaapelowaliśmy o wzmożenie kontroli nad prywatnymi placówkami opieki po niepokojących doniesieniach medialnych oraz napływających do nas skargach związanych z funkcjonowaniem tych placówek” – mówi Marcin Szwed, prawnik HFPC.

Pierwsza z interwencji podjętych przez HFPC dotyczy umieszczenia w niejasnych okolicznościach starszej kobiety w domu opieki działającym na terenie województwa mazowieckiego. Zakład działał najprawdopodobniej bez stosownego zezwolenia wojewody, a tym samym mógł pozostawać poza prawem i poza nadzorem odpowiednich organów państwa (pismo HFPC w tej sprawie dostępne jest tutaj).

„Jest to tym bardziej niepokojące, że z naszych informacji wynika, że do domu opieki przyjmowano osoby wbrew obowiązującym procedurom, podawano im przymusowo leki, a także mocno ograniczano kontakty ze światem zewnętrznym” – mówi Marcin Szwed. HFPC wzywa wojewodę do niezwłocznego podjęcia czynności kontrolnych względem tej placówki oraz przedstawiła standardy ochrony praw osób z niepełnosprawnością, w świetle których należy ocenić jej działalność.

Kolejne dwie interwencje zostały podjęte po emisji programu „UWAGA!” przez stację TVN, w którym przedstawiono liczne nadużycia, jakich dopuszczać miał się względem pacjentów dom opieki nad osobami chorymi na Alzheimera w Trzciance. W wystąpieniach do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Wojewody Mazowieckiego HFPC zwróciła uwagę na konieczność objęcia efektywnym systemem kontroli wszystkich prywatnych zakładów opieki nad osobami niepełnosprawnymi, chorymi i starszymi (pisma HFPC w tej sprawie dostępne są tutaj i tutaj).

„W naszych wystąpieniach przedstawiliśmy m.in. polskie i międzynarodowe standardy w zakresie stosowania środków przymusu bezpośredniego wobec pacjentów instytucji psychiatrycznych i podkreśliliśmy, że zarówno z polskiej Konstytucji jak i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wynika konieczność ochrony przez władze publiczne osób znajdujących się w prywatnych jednostkach tego rodzaju przed naruszeniami praw człowieka” – tłumaczy Marcin Szwed.

Ostatnia z interwencji została skierowana do Rzecznika Praw Obywatelskich i dyrektor Krajowego Mechanizmu Prewencji. HFPC zaapelowała w niej o objęcie przez Krajowy Mechanizm Prewencji prywatnych zakładów opieki programem wizytacji (pismo HFPC w tej sprawie dostępne jest tutaj).

„Naszym zdaniem, Krajowy Mechanizm Prewencji jest uprawniony do kontroli nie tylko placówek publicznych, ale i prywatnych, skoro także w tych drugich mogą przebywać osoby wbrew własnej woli np. całkowicie ubezwłasnowolnione” – mówi Katarzyna Wiśniewska, prawniczka HFPC.

Zdaniem HFPC, ze względu na bardzo wysokie ryzyko naruszeń praw człowieka w prywatnych zakładach opiekuńczych, jak i dotychczasowy brak efektywnego publicznego nadzoru nad ich działalnością, wizytacje w takich jednostkach powinny być traktowane priorytetowo.