Nowy projekt programu pomocy prawnej dla uchodźców i migrantów

Program Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka z początkiem stycznia 2011 roku rozpoczął realizację międzynarodowego projektu badawczego „Practices in Interviewing Immigrants: Legal Implications” („Praktyki dotyczące przesłuchań: prawne konsekwencje”).

Koordynatorem projektu jest słowacka Liga Praw Człowieka (The Human Rights League). Partnerami projektu są zaś – poza Helsińską Fundacją Praw Człowieka – węgierski Komitet Helsiński (The Hungarian Helsinki Committee), czeska Organizacja Pomocy Uchodźcom (The Organization for Aid to Refugees) oraz ukraiński Caritas. Projekt jest finansowany z Funduszu Wyszehradzkiego.

Czas trwania projektu: styczeń-czerwiec 2011 roku.

Celami projektu są:

1)      Wymiana doświadczeń w zakresie przesłuchiwania cudzoziemców przebywających na terytorium państw biorących udział w projekcie ze szczególnym zwróceniem uwagi na prawne konsekwencje interpretacji ich oświadczeń,

2)      Stworzenie materiału edukacyjnego określającego dobre praktyki, które powinny być stosowane podczas przesłuchiwania cudzoziemców, oraz przetłumaczenie go na język polski, węgierski, ukraiński, słowacki i czeski,

3)      Promocja dobrych praktyk wśród osób przeprowadzających przesłuchania cudzoziemców na terytorium państw biorących udział w projekcie (organy administracji, straż graniczna, sądy itd.),

4)      Wzmocnienie współpracy miedzy organizacjami pozarządowymi udzielającymi pomocy prawnej cudzoziemcom, biorącymi udział w projekcie.

Sposób przeprowadzenia przesłuchania oraz praktyki stosowane w jego trakcie są jednymi z głównych czynników mających wpływ na ocenę wiarygodności cudzoziemca dokonywaną przez organ państwa. Cudzoziemcy wielokrotnie spotykają się problemem podwójnego dokonania błędnej interpretacji ich słów. W pierwszej kolejności oświadczenia cudzoziemca są bowiem tłumaczone przez tłumacza, następnie przetłumaczone już słowa są przedmiotem interpretacji dokonywanej przez przesłuchującego funkcjonariusza, urzędnika czy też sędziego. Udowodnienie, iż tłumaczenie zostało dokonane błędnie lub nieprawidłowo dokonano interpretacji oświadczeń cudzoziemca, jest praktycznie niemożliwe. Błędne tłumaczenie czy też interpretacja może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych po stronie cudzoziemca (np. do odmowy udzielenia mu ochrony na terytorium RP czy też legalizacji jego pobytu na tym terytorium, a wobec tego także do wydania decyzji o wydaleniu go z Polski).

Tym samym ogromnego znaczenia nabiera wypracowanie profesjonalnych standardów przesłuchiwania cudzoziemców, które przyczynią się do zminimalizowania wyżej opisanego problemu, i rozpowszechnienie ich stosowania wśród odpowiednich organów państwa.

Badanie przeprowadzone w ramach projektu skupi się na odpowiedzi na następujące pytania:

1)      Czy w trakcie przesłuchania cudzoziemca jest obecny tłumacz? Czy obecność ta jest obligatoryjna czy też fakultatywna?

2)      Jakie standardy interpretacji oświadczeń cudzoziemców są aktualnie stosowane w krajach podlegających badaniu?

3)      Jakie kompetencje powinien posiadać tłumacz w postępowaniach, w których biorą udział cudzoziemcy (np. znajomość języka prawniczego, zdolności międzykulturowe)?

4)      Jakie są prawne konsekwencje błędnego tłumaczenia oświadczeń cudzoziemca?

5)      Jakie uchybienia przesłuchującego funkcjonariusza, urzędnika czy też sędziego w sposobie przeprowadzenia przesłuchania są najczęściej dostrzegane przez cudzoziemców i ich przedstawicieli prawnych?

Osobą odpowiedzialną za realizację projektu jest Maja Tobiasz – prawnik Programu Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (m.tobiasz@hfhr.org.pl).