NSA: bez zmiany prawa opiekun na wcześniejszej emeryturze nie otrzyma świadczenia pielęgnacyjnego

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że Maria Kowalska* nie otrzyma świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego opiekunom osoby z niepełnosprawnością, ponieważ pobiera wcześniejszą emeryturę – niemal o połowę od niego niższą. Zdaniem NSA bez zmiany przepisów nie jest możliwa wypłata nawet części świadczenia pielęgnacyjnego.

Na prośbę HFPC panią Marię Kowalską w toku postępowania reprezentowali prawnicy pro bono z Kancelarii CMS Cameron McKenna Nabarro Olswang Pośniak i Sawicki sp.k.

Wcześniejsza emerytura wyklucza świadczenie

Przypomnijmy, rozstrzygnięcie dotyczyło Marii Kowalskiej, która od wielu lat zajmuje się swoim synem z niepełnosprawnością – obecnie już dorosłym. Mimo konieczności sprawowania opieki kobiecie udawało się podejmować prace dorywcze i chałupnicze, dzięki czemu, w oparciu o szczególne przepisy, ostatecznie udało się jej otrzymać wcześniejszą emeryturę. Wynosi ona 854 zł, a świadczenie pielęgnacyjne, którego pani Maria Kowalska nie może otrzymać, to 1477 zł.

Aktualnie obowiązujące przepisy ustawy o świadczeniach rodzinnych wykluczają możliwość przyznania świadczenia opiekunom osób z niepełnosprawnościami, jeśli mają ustalone prawo do emerytury lub renty – niezależnie od ich wysokości. Z tych względów prezydent miasta odmówił pani Marii Kowalskiej przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Decyzja ta została utrzymana w mocy przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze, a następnie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny. Ostatecznie sprawa znalazła swój finał przed Naczelnym Sądem Administracyjnym.

Postępowanie przed sądami administracyjnymi

W toku postępowania r.pr. Katarzyna Kucharczyk oraz r.pr. Bartłomiej Kowalczyk z Kancelarii CMS Cameron McKenna Nabarro Olswang Pośniak i Sawicki sp.k. wskazywali, że zastosowanie przepisów zgodnie ze standardami konstytucyjnymi powinno doprowadzić do przyznania Marii Kowalskiej świadczenia pielęgnacyjnego przynajmniej w wysokości różnicy między nim a otrzymywaną emeryturą.

Pełnomocnicy w skardze kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego wskazywali, że sąd powinien dokonać prokonstytucyjnej wykładni przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, uwzględniającej w szczególności zasadę równości oraz obowiązek władz publicznych do wspierania rodzin w trudnej sytuacji materialnej i społecznej. Zaznaczono również, że odmowa przyznania pani Marii Kowalskiej prawa do świadczenia pielęgnacyjnego sprawiła, że znalazła się ona w gorszej sytuacji niż osoby, które nigdy nie pracowały, a również sprawują opiekę nad dziećmi z niepełnosprawnością. Zdaniem pełnomocników wszyscy opiekunowie osób z niepełnosprawnościami powinni mieć zagwarantowany podobny poziom wsparcia ze strony władz. Na etapie postępowania przed NSA do sprawy przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich.

Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił tych argumentów. NSA uznał, że przepis, który wyklucza możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego osobom pobierającym emeryturę, jest jednoznaczny i nie wymaga prokonstytucyjnej wykładni. Sąd zaznaczył, że gdyby  Maria Kowalska otrzymywała jednocześnie wcześniejszą emeryturę i świadczenie pielęgnacyjne, to dopiero wtedy zostałaby naruszona zasada równości. Co więcej, zdaniem sądu brak jest podstawy prawnej do wypłaty części świadczenia pielęgnacyjnego. W ocenie NSA klientka ma zapewniony dochód na jakimś poziomie, wobec tego nie naruszono jej konstytucyjnych praw.

„Po analizie pisemnego uzasadnienia wyroku wspólnie z klientką rozważymy podjęcie dalszych działań w sprawie, np. złożenie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Jednocześnie nadal będziemy dążyć do wprowadzenia zmian w przepisach, tak aby wszyscy opiekunowie osób z niepełnosprawnościami byli równo traktowani w zakresie wsparcia publicznego” – mówi Jarosław Jagura, prawnik HFPC.

* – imię i nazwisko zmienione