Ochrona praw mniejszości w UE

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej opublikowała raport na temat poszanowania i ochrony osób należących do mniejszości w latach 2008-2010. Stanowi on aktualizację wcześniejszego raportu Agencji z 2007 roku na temat rasizmu i ksenofobii w państwach członkowskich UE. Raport został przygotowany na podstawie danych z lat 2008-2009 i ma na celu dostarczenie Parlamentowi Europejskiemu informacji dotyczących sytuacji mniejszości narażonych na dyskryminację etniczną i rasową.

W Rozdziale 1 raportu omówione zostały kwestia relacji między systemem prawa unijnego a ochroną członków mniejszości, wpływ Traktatu Lizbońskiego na te osoby oraz zmiany, jakie zaszły w tym zakresie w latach 2008-2009. Rozdział 2 zawiera natomiast analizę sytuacji w poszczególnych krajach członkowskich, z uwzględnieniem przejawów dyskryminacji rasowej i etnicznej w różnych dziedzinach życia społecznego, kwestii poszanowania wolności wyznania, prawa do uczestniczenia w życiu publicznym i posługiwania się własnym językiem.

Na mocy Traktatu Lizbońskiego wprowadzono nowe regulacje dotyczące członków mniejszości. Zawarto w nim wyraźny zakaz dyskryminacji osób należących do narodowych, językowych, etnicznych i religijnych mniejszości w procesie stosowania prawa Unii Europejskiej przez instytucje unijne i państwa członkowskie. Co więcej, Unia Europejska została zobowiązana do zwalczania wykluczenia społecznego i dyskryminacji w ramach wszystkich prowadzonych polityk.

W raporcie podkreśla się fakt, że w wielu dziedzinach życia społecznego przynależność do mniejszości wciąż wiąże się z narażeniem na dyskryminację. Jednostka wyróżniająca się – ze względu na rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne bądź społeczne, cechy wrodzone, język, wyznanie, orientację polityczną, przynależność do mniejszości narodowej, stan posiadania, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną – często jest narażona na nierówne traktowanie. Odnosi się to również do wielu kwestii wchodzących w zakres traktatów UE. Unia w różnym stopniu angażuje się w rozwiązywanie problemu nierównego traktowania, w zależności od obszaru działań i dostępnych instrumentów prawnych. Należy jednak uznać, że Unia Europejska została w wystarczającym stopniu wyposażona w środki prawne służące wspieraniu członków mniejszości, ponadto może korzystać z instrumentów stworzonych przez Radę Europy i OBWE.

Raport przygotowany przez Agencję pokazuje, że w ostatnich latach nastąpił wzrost aktywności UE w dziedzinie ochrony członków mniejszości, a kwestie te znalazły się w centrum zainteresowania Unii. Dowodem na to są przede wszystkim postanowienia Traktatu Lizbońskiego, dzięki którym zasada ochrony osób należących do mniejszości znalazła się na szczycie unijnej hierarchii wartości, tj. w obrębie prawa pierwotnego. Jeszcze nierozstrzygnięta pozostaje natomiast kwestia, jak pojawiający się w Karcie Praw Podstawowych termin „mniejszości narodowe” zostanie zinterpretowany przez orzecznictwo. Działania Unii na rzecz członków mniejszości związane są przede wszystkim z prognozowanym stopniowym wzrostem ich liczby. Wraz z wejściem w życie Traktatu Lizbońskiego wkład mniejszości w różnorodność kulturalną, religijną i językową powinien być rozpatrywany również w aspekcie wewnętrznym. Mimo że Unia nie ma kompetencji rozwijania kompleksowej polityki dotyczącej mniejszości, może jednak zagwarantować ich członkom pełne korzystanie z już istniejących instrumentów.

Raport (tylko w wersji angielskiej) dostępny jest tutaj.