Odpowiedź Rządu RP na wystąpienie Fundacji w sprawie niewykonywania wyroków ETPC

Helsińska Fundacja Praw Człowieka otrzymała odpowiedź z Ministerstwa Spraw Zagranicznych na wystąpienie z dnia 4 lutego 2011 r. skierowanym do Premiera RP, w którym Fundacja wskazała na konieczność podjęcia działań w celu należytego wykonywania wyroków ETPC. Pismo zostało skierowane w nawiązaniu do rezolucji 1787 (2011) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 26 stycznia 2011 r., na mocy której Polska została zakwalifikowana do grupy dziewięciu państw-stron Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, które nie wywiązują się należycie z obowiązku prawidłowego i niezwłocznego wdrażania wyroków ETPC do porządku krajowego.

W odpowiedzi MSZ wskazało, że według danych za 2010 r. Polska zajmuje 5 miejsce spośród 47 państw Rady Europy pod względem składanych skarg oraz przyjmowanych wyroków przez ETPC.

Każdy wyrok ETPC wymaga przyjęcia środków o charakterze indywidualnym oraz ogólnym, w szczególności zmian legislacyjnych lub praktyki krajowej. Te ostatnie zmiany wg. MSZ są procesem dłuższym, nierzadko wieloletnim. Do czasu uznania przez Komitet Ministrów RE, że wszystkie środki o charakterze indywidualnym i ogólnym zostały przyjęte oraz do czasu udowodnienia przez państwa, że zmiany te są skuteczne w praktyce, dany wyrok pozostaje pod  nadzorem Komitetu.

Zgodnie z Rezolucją 1787(2011) Polska powinna nadać priorytet kwestiom związanym z długością postępowań krajowych oraz długością tymczasowego aresztu. MSZ wskazało, że władze polskie przyjęły na przestrzeni ostatnich lat szereg środków o charakterze ogólnym w celu wypełnienia zobowiązań wynikających z wyroków ETPC. MSZ wymieniło ustawę umożliwiająca składanie skargi na nadmierną długość postępowania karnego, cywilnego oraz nowelizację Kodeksu postępowania administracyjnego, w wyniku której możliwe będzie składanie skargi na nadmierną długość postępowania administracyjnego. Ponadto Komitetowi Ministrów MSZ zostaną również przekazane najnowsze statystyki dotyczące długości postępowań oraz tymczasowych aresztów.

MSZ podkreśliło, że Rząd RP nie ma bezpośredniego wpływu na praktykę niezależnych i niezawisłych organów, jakimi są sądy i prokuratura, a które generują około 90 procent naruszeń stwierdzonych przez ETPC. Niezależnie od tego podejmowane są rozmaite działania mające na celu zapobieganie ponownym naruszeniom. Jak wskazało MSZ, zgodnie z wymogami Komitetu Ministrów RE regularnie tłumaczone i rozpowszechniane jest orzecznictwo ETPC, przy czym główną rolę pełni tutaj specjalnie utworzony w ramach Ministerstwa Sprawiedliwości Departament Praw Człowieka. Podkreślono również, że MSZ podjęło rozmowy z Krajową Radą Sądownictwa (planowane są rozmowy z Prokuraturą) mające na celu położenie większego nacisku na szkolenia sędziów i prokuratorów z zakresu znajomości Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz orzecznictwa ETPC.  Jak podkreśliło MSZ, bez właściwego szkolenia sędziów i prokuratorów nie będzie możliwe osiągnięcie znaczącej redukcji naruszeń stwierdzanych przez ETPC.

MSZ zwróciło również uwagę, że Polska jako jedyne państwo Rady Europy przetłumaczyło w zeszłym roku raport Komitetu Ministrów RE z wykonywania wyroków ETPC. Wskazano również na wyrok pilotażowy w sprawie Broniowski p. Polsce (mienie zabużańskie), którego implementacja przez Polskę jest wykorzystywania przez Sekretariat RE jako model dla innych państw, a polscy eksperci są zapraszani do dzielenia się swoim doświadczeniem. Polska ponadto współorganizowała, wspólnie z Sekretariatem RE, międzynarodową konferencję na temat należytego wykonywania wyroków ETPC. Dodatkowo co roku organizowane są tzw. „seminaria warszawskie” mające na celu propagowanie znajomości systemu strasburskiego.

Z początkiem 2011 r. MSZ utworzyło trzy specjalne stanowiska. Polska aktywnie uczestniczyła również w wypracowaniu deklaracji z Interlaken, a obecnie bierze udział w jej implementacji. Ponadto analiza Rezolucji 1787 Zgromadzenia Parlamentarnego RE będzie przedmiotem najbliższego posiedzenia międzyresortowego Zespołu ds. ETPC, który oceni dotychczas przyjęte środki mające na celu wykonanie wyroków ETPC oraz wypracuje i przedstawi właściwym resortom dalsze zalecenia.

Ponadto MSZ podkreślił, że uwagi Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zostaną uwzględnione ze szczególną uwagą w dalszym procesie implementacji orzeczeń ETPC.