AA
A
zapisz się do newslettera: 
Podejmij Działanie

Opinia amicus curiae w sprawie Remuszko przeciwko Polsce

W dniu 30 września 2011 r. Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła opinię amicus curiae do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w sprawie Remuszko przeciwko Polsce (skarga nr 1562/10). Skarga S. Remuszko dotyczy naruszenia przez Polskę art. 10 EKPC (wolność słowa) oraz 14 EKPC (zakaz dyskryminacji) w związku z odmową opublikowania ogłoszenia (reklamy) w prasie.

Stanisław Remuszko jest dziennikarzem. W 1999 r. napisał książkę „Gazeta Wyborcza. Początki i okolice”, która przedstawia w niekorzystnym świetle początki powstawania Gazety Wyborczej. W 2003 r. ukazało się drugie wydanie książki, a w prasie nie ukazały się żadne recenzje tej książki. S. Remuszko chciał opublikować w siedmiu gazetach codziennych oraz tygodnikach identyczne płatne reklamy książki. Wszystkie gazety, do których się zwrócił (Nasz Dziennik, Wprost, Metropol, Newsweek, Polityka, Rzeczpospolita, Gazeta Polska) odmówiły opublikowania reklamy.

S. Remuszko skierował do Sądu Okręgowego w Warszawie siedem powództw, w których domagał się nakazania przez sąd opublikowania ogłoszenia powołując się na art. 36 ustawy Prawo prasowe i argumentując, że nie zachodziła żadna z przywołanych tam okoliczności usprawiedliwiających odmowę publikacji, tj. sprzeczności ogłoszenia z prawem lub dobrymi obyczajami (art. 36 ust. 2 Prawa prasowego), ani sprzeczności treści oraz formy ogłoszenia (reklamy) z linią programową czy charakterem publikacji (art. 36 ust. 4 Prawa prasowego).

W sprawach przeciwko „Naszemu Dziennikowi”, „Wprost”, „Metropol”, „Newsweek”, „Polityce” powództwa oddalono. S. Remuszko złożył apelacje. Sąd Apelacyjny w Warszawie uwzględnił apelacje przeciwko „Naszemu Dziennikowi”, „Wprost” oraz „Metropol” i nakazał opublikowanie reklamy. Apelacja w sprawie „Newsweek” została odrzucona, przeciwko „Polityce” została oddalona.

W sprawie przeciwko „Rzeczpospolitej” Sąd Okręgowy w Warszawie w marcu 2004 r. oddalił powództwo argumentując, że płatne reklamy muszą spełniać nie tylko wymogi z art. 36 Prawa prasowego, ale również muszą być zgodne z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem Sądu Okręgowego wydawcy „Rzeczpospolitej” znając zawartość książki byli świadomi, że opublikowanie jej reklamy mogłoby oznaczać podpisanie się pod jej zawartością, co z kolei mogło naruszyć prawa osób trzecich i pociągać za sobą odpowiedzialność cywilną wydawcy. W związku z tym zdaniem sądu wydawca miał nie tylko prawo, ale także obowiązek odmówić opublikowania takiej reklamy.

S. Remuszko złożył apelację od powyższego wyroku odwołując się do wolności słowa oraz twierdząc, że sąd nie wskazał w jaki sposób miało dojść do naruszenia praw osób trzecich poprzez publikację reklamy jego książki. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Uznał, że publikacja reklam nie jest chroniona wolnością słowa. Zdaniem Sądu Apelacyjnego zawartość książki była irrelewantna dla rozstrzygnięcia tej sprawy.

W 2007 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo S. Remuszko. Uznał, że reklama była niezgodna z profilem gazety, a jej opublikowanie mogło rodzić podejrzenie, że „Rzeczpospolita” stara się oczernić swojego konkurenta na rynku. Zdaniem Sądu Okręgowego wydawcy nie są zobligowani przez prawo do rozpowszechniania poglądów i stwierdzeń, których nie podzielają. Sąd Okręgowy uznał, że reklama nie spełniała wymogów wynikających z art. 36 Prawa prasowego.

Skarga kasacyjna w sprawie S. Remuszko przeciwko „Rzeczpospolitej” została oddalona przez Sąd Najwyższy 26 marca 2009 r. Sąd Najwyższy przywołał standard wypracowany w orzecznictwie (m.in. wyroki w sprawach  III CZP 67/05, I CSK 351/06, I CSK 376/06) wskazując, że rynek prasy rządzi się zasadami wolności rynkowej i wydawcy nie mogą być zmuszani do publikowania wszystkich reklam, które są do nich kierowane.

22 grudnia 2009 r. S. Remuszko skierował skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu zarzucając naruszenie przez Polskę art. 10 (wolność słowa) oraz 14 (zakaz dyskryminacji) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. W dniu 2 maja 2011 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował sprawę Rządowi RP.

W opinii amicus curiae Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła uwagę, że sprawa Remuszko przeciwko Polsce stanowi przykład ograniczenia wolności słowa w aspekcie horyzontalnym, to jest na poziomie relacji między indywidualnymi podmiotami i osobami fizycznymi. HFPC zauważyła, że zagadnienia związane z horyzontalnym stosowaniem praw człowieka mogą pojawić się przykładowo w kontekście rynku reklamy lub dystrybucji prasy – prowadzonych zwykle właśnie przez podmioty prywatne.

W opinii amicus curiae HFPC wskazała na poglądy prezentowane w doktrynie oraz dotychczasowe orzecznictwo sądowe na gruncie art. 36 Prawa prasowego. HFPC przedstawiła również przykłady polskich spraw dotyczących horyzontalnego stosowania praw człowieka w aspekcie wolności słowa (m.in. odmowę publikacji ogłoszenia Kampanii Przeciwko Homofobii, odmowę publikacji książki Roberta Biedronia, odmowę dystrybucji dziennika „Wręcz Przeciwnie” w sieci RUCH S.A. oraz niedawną sprawę dotyczącą odmowy emisji spotu reklamowego „Gazety Polskiej Codziennie” w Telewizji Polskiej).

Helsińska Fundacja Praw Człowieka podkreśliła, że sprawa Remuszko przeciwko Polsce  wymaga starannego rozważenia przez Trybunał standardów dotyczących relacji między wydawcą i reklamodawcą, dla zapewnienia skuteczności pozytywnych obowiązków wynikających z artykułu 10 Konwencji. HFPC wskazała także, że sprawa Remuszko przeciwko Polsce jest jedną z niewielu spraw toczących się przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, dotyczących kwestii horyzontalnego stosowania praw człowieka, a przypadki takie nabierają obecnie coraz bardziej istotnego znaczenia dla krajowych praktyk i kształtowania orzecznictwa sądowego.

Zdaniem HFPC sprawa Remuszko przeciwko Polsce pokazuje wagę problemu horyzontalnego obowiązywania praw człowieka i wskazuje na konieczność ustanowienia jasnych kryteriów dotyczących zrównoważenia swobody umów i prawa do komunikowania się (reklamy) poglądów lub produktów, zwłaszcza, jeśli takie poglądy lub produkty mają na celu sprowokowanie publicznej dyskusji na ich temat.

Sprawa jest objęta Programem Spraw Precedensowych.

 


Nasza strona internetowa używa plików cookies (tzw. ciasteczka) w celach statystycznych, reklamowych oraz funkcjonalnych. Dzięki nim możemy indywidualnie dostosować stronę do twoich potrzeb. Każdy może zaakceptować pliki cookies albo ma możliwość wyłączenia ich w przeglądarce, dzięki czemu nie będą zbierane żadne informacje. Dowiedz się więcej jak je wyłączyć.
Przejdź do paska narzędzi