Pokrzywdzeni z niepełnosprawnością dyskryminowani w procesie karnym

M.P. twierdził, że został zgwałcony przez swojego terapeutę. Oskarżony terapeuta został uniewinniony, głównie dlatego, że sądy uznały, że zeznania M.P. nie są wiarygodne ze względu na jego stan zdrowia psychicznego. M.P. złożył skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka powołując się na naruszenie prawa do rzetelnego procesu. HFPC przygotowała opinię przyjaciela sądu w tej sprawie.

„W polskim prawie brakuje rozwiązań, które uwzględniałyby szczególne potrzeby osób z niepełnosprawnościami oraz chroniłyby je przed powtórną wiktymizacją. Osoby dotknięte niepełnosprawnością umysłową powinny uzyskać dodatkowe gwarancje prawne, jak np. obowiązek konsultacji z psychologiem pytań stawianych im w trakcie przesłuchania ” – stwierdza Marcin Szwed, prawnik z Programu Spraw Precedensowych HFPC.

Opinia HFPC koncentruje się przede wszystkim na analizie prawnych standardów polskich i międzynarodowych w zakresie ułatwień dostępu dla osób z niepełnosprawnością intelektualną do postępowania karnego jako świadków oraz pokrzywdzonych. HFPC podkreśliła, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną są szczególnie narażone na brak należytego wysłuchania lub zostają wręcz zlekceważone w ramach toczącego się postępowania przygotowawczego lub sądowego.

HFPC podkreśliła, że w momencie rozstrzygania sprawy kodeks postępowania karnego nie przewidywał żadnych rozwiązań, które zapewniłyby pokrzywdzonemu możliwość jak najbardziej efektywnego udziału w postępowaniu. W ostatnich latach doszło w tym zakresie do kilku pozytywnych zmian m.in. poprzez wprowadzenie regulacji dotyczących niepełnosprawnych ofiar przestępstw seksualnych oraz umożliwienie ofiarom wskazania zaufanej osoby, która będzie im towarzyszyć w czynnościach podejmowanych w toku postępowania przygotowawczego. Ponadto HFPC wskazała, że także na gruncie procesu cywilnego, administracyjnego i sądowo-administracyjnego brakuje przepisów wprowadzających ułatwienia dla osób z niepełnosprawnością umysłową.

Opinia HFPC zawiera również porównanie wybranych rozwiązań prawnych, administracyjnych lub praktycznych z Niemiec, Wielkiej Brytanii i Australii w zakresie ułatwień dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w dostępie do wymiaru sprawiedliwości. „Przykładowo, w Australii pracownicy wymiaru sprawiedliwości mają dostęp do bardzo szczegółowych wytycznych, jak postępować z osobami z niepełnosprawnością intelektualną, a także jak dostosować pomieszczenia sądów oraz przebieg konkretnego postępowania do potrzeb takich osób” – dodaje Michał Kopczyński, prawnik z Programu Spraw Precedensowych HFPC.

Treść opinii przyjaciela sądu dostępna jest tutaj.