Poprawki do Konstytucji Azerbejdżanu a zasady demokratyczne. Opinia prawna

Helsińska Fundacja Praw Człowieka, wraz z Human Rights Club z Azerbejdżan mają przyjemność udostępnić opinię prawną profesora Wojciecha Sadurskiego na temat uchwalonych w 2009 r. poprawek do Konstytucji Republiki Azerbejdżanu, w wyniku których usunięto ograniczenie liczby kadencji prezydenta.

Prof. Wojciech Sadurski

Zdaniem autora sposób wprowadzenia zmian do Konstytucji, które umożliwiły usunięcie ograniczenia liczby prezydenckich kadencji stanowi naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz prawa międzynarodowego.

W opinii podsumowano zmiany prawne, jakie miały miejsce przy okazji przyjęcia poprawek do Konstytucji w 2009 r. Autor wykazuje, że poprawki naruszają zasadę przejrzystości, jako że nowowprowadzone przepisy nie odpowiadają zakresowi i treści wcześniej funkcjonujących postanowień konstytucyjnych, które zastąpiły. Poprawka dotycząca zniesienia ograniczenia liczby kadencji wprowadza głosujących w błąd zarówno co do swojego znaczenia jak i celu, naruszając tym samym zasady przejrzystości i otwartości, które stanowią podstawę demokratycznego państwa prawa.

Profesor Sadurski argumentuje, że istnieje dominująca norma zwyczajowa, która ogranicza liczbę kadencji prezydenta, na jaką dana osoba może zostać wybrana w krajach, w których prezydent dysponuje silną władzą. Norma ta jest obecnie jedną z nieodłącznych zasad demokracji.

W opinii autora w świetle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, wszyscy obywatele państw członkowskich Rady Europy mają prawo do demokratycznych rządów. Co więcej, profesor Sadurski sugeruje, że również na podstawie uniwersalnego prawa międzynarodowego funkcjonuje wiążąca, zwyczajowa reguła prawa do demokratycznych rządów. Przedstawione argumenty sugerują, że usunięcie ograniczenia liczby prezydenckich kadencji stanowi naruszenie Konwencji oraz prawa międzynarodowego. Ponadto, profesor Sadurski zauważa, że sposób, w jaki wprowadzono poprawkę narusza zasadę nie-retrospektywnego działania prawa, która jest kluczowa w demokratycznym państwie prawa.

Z opinii wynika zatem, że usunięcie ograniczenia ilości kadencji prezydenta poprawką z 2009 r. narusza zasadę transparentności i nie-retrospektywnego działania prawa, a ponadto stanowi naruszenie porządku prawnego EKPC oraz prawa międzynarodowego, w zakresie w jakim rozpoznają one prawo do demokratycznych rządów.

„Mam nadzieje, że opinia zostanie wzięta pod uwagę przez międzynarodową opinię publiczną oraz instytucje, jak również przeciętnych obywateli Azerbejdżanu przed zbliżającymi się wyborami“ – wskazuje Rasul Jafarov z Human Rights Club w Azerbejdżanie.

„Argumenty prawne przedstawione w analizie profesora Sadurskiego odzwierciedlają pogląd wielu obywateli, zgodnie z którym nie należy zmieniać Konstytucji aby umożliwić dożywotnie utrzymanie stanowiska przez Ilhama Aliyeva“ – dodaje Rasul Jafarov.

Opinia nie pozostaje bez znaczenia w świetle niedawnej decyzji Parlamentu Europejskiego, by nie wysyłać obserwatorów na nadchodzące wybory prezydenckie w Azerbejdżanie.

„Mamy nadzieję, że opinia profesora Sadurskiego przekona europejskich i krajowych decydentów do bliższego przyjrzenia się przyszłości politycznej tego kraju. Społeczność międzynarodowa nie może ignorować faktu, że na Azerbejdżanie, jako na sygnatariuszu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, spoczywają określone zobowiązania dotyczące utrzymywania standardów praw człowieka“ – podsumowuje Adam Bodnar z Helsińskieh Fundacji Praw Człowieka.

Profesor Sadurski jest wykładowcą na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Sydney (Challis Professor of Jurisprudence) oraz profesorem Centrum Europejskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Wykłada gościnnie w Szkole Prawa Uniwersytetu w Nowym Yorku oraz na innych uniwersytetach w Stanach Zjednoczonych i na świecie. Profesor Sadurski jest redaktorem, współredaktorem i autorem licznych, książek, rozdziałów książek i artykułów naukowych. Do głównych obszarów zainteresowania profesora Sadurskiego należą prawo konstytucyjne porównawcze, prawa człowieka oraz filozofia prawa.

Opinia, w języku angielskim, dostępna jest tutaj. 

W języku azerskim dostępna jest tutaj.