Postępowania dyscyplinarne – forma presji na sędziów i prokuratorów

W ostatnich miesiącach media wielokrotnie opisywały postępowania dyscyplinarne wobec sędziów i prokuratorów, którzy m.in. wypowiadali się krytycznie wobec zmian w wymiarze sprawiedliwości.

Postępowanie dyscyplinarne

Sędziowie i prokuratorzy odpowiadają dyscyplinarnie m.in. za przewinienia służbowe, oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa oraz uchybienia godności urzędu. Ponadto prokuratorów i sędziów (także sędziów Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego) obowiązują kodeksy etyczne ich zawodów, określające zbiór zasad, jakimi powinni kierować się sędziowie i prokuratorzy w swojej pracy oraz działalności publicznej. Naruszenie przepisów prawa lub zasad może skutkować wszczęciem postępowania dyscyplinarnego.

Zarówno w przypadku sędziów, jak i prokuratorów, postępowanie dyscyplinarne prowadzą rzecznicy dyscyplinarni (w obydwu przypadkach mianowani przez Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego). Rzecznicy dyscyplinarni mogą wszczynać z urzędu postępowania przeciwko sędziom i prokuratorom, jeżeli uznają, że ich zachowanie np. uchybiało godności urzędu. Postępowanie dyscyplinarne rozpoczyna się od wezwania danego sędziego lub prokuratora do złożenia wyjaśnień, po czym rzecznik decyduje, czy skierować sprawę do sądu dyscyplinarnego. Postępowanie dyscyplinarne jest dwuinstancyjne: odwołania w drugiej instancji rozpatruje utworzona w 2018 r. Izba Dyscyplinarna Sadu Najwyższego. Postępowania dyscyplinarne toczą się jawnie.

Przykłady postępowań

W ostatnich miesiącach zaobserwowano szereg postępowań dyscyplinarnych, których wszczęcie może być odebrane jako forma presji na środowisko prokuratorskie i sędziowskie oraz próba wywołania efektu mrożącego. Jednym z przykładów jest postępowanie w sprawie sędzi Ewy Maciejewskiej, która w sierpniu 2018 roku skierowała pytania prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie przepisów regulujących reżim postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów w świetle prawa unijnego. Rzecznik dyscyplinarny, który określił tę decyzję jako „możliwy eksces orzeczniczy”, wszczął w tej sprawie postępowanie dyscyplinarne. Drugim przykładem jest sprawa prokuratora Wojciecha Sadrakuły, który w ramach „Tygodnia Konstytucyjnego” przeprowadził lekcje na temat Konstytucji.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka zebrała informacje dotyczące postępowań dyscyplinarnych i przykładów tych postępowań z ostatnich miesięcy. Dokument (w języku angielskim) dostępny jest tutaj.