Prawo do obrony w Polsce – 5 lat od przyjęcia dyrektywy o dostępie do adwokata

Prawo do obrońcy na poziomie prawa Unii Europejskiej reguluje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. Celem dyrektywy o dostępie do adwokata jest zapewnienie minimalnych standardów w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej przede wszystkim w zakresie prawa do obrony.

Analiza implementacji dyrektywy

27 listopada 2016 r. minął termin na wprowadzenie wszystkich przepisów dyrektywy. HFPC przygotowała dwa raporty, które przedstawiają, w jakim stopniu implementowano ją do polskiego prawa: „O (nie)dostępnym dostępie do adwokata” i „Wzmocnienie praw procesowych w postępowaniu karnym”.

Według badań HFPC stan zgodności krajowych regulacji z unijnym standardem nie jest satysfakcjonujący, wbrew temu, na co wskazuje Ministerstwo Sprawiedliwości.

Prawo polskie zapewnia osobom zatrzymanym możliwość niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, jest on jednak uniemożliwiany przez organy ścigania. Organy ścigania i sądy nie zapewniają podejrzanym lub oskarżonym informacji ułatwiających znalezienie obrońcy, a osoby zatrzymane, które posiadają przy sobie numer adwokata są w lepszym położeniu.

Na problemy z rzeczywistym dostępem do obrońcy bezpośrednio po zatrzymaniu wielokrotnie wskazywał samorząd adwokacki, ale również organy międzynarodowe. O wdrożenie przepisów unijnych apelował również Rzecznik Praw Obywatelskich.

Szkolenie prawników i osób związanych z wymiarem sprawiedliwości – podręcznik HFPC

Istotną rolę w zapewnieniu pełnej implementacji dyrektywy odgrywa szkolenie sędziów, prokuratorów, policjantów oraz adwokatów i radców prawnych. W tym celu HFPC przygotowała podręcznik, który gromadzi najistotniejsze informacje dot. unijnych gwarancji prawa do obrońcy.

Interwencja HFPC w sprawie dostępu do adwokata

We wrześniu 2018 r. HFPC wystąpiła do Prokuratora Regionalnego w Łodzi z interwencją  dotyczącą zagwarantowania prawa do obrony dwóm podejrzanym przebywającym w areszcie tymczasowym. Interwencja to odpowiedź na pismo wysłane do HFPC przed obrońców dwóch podejrzanych, w którym zwrócili uwagę na szereg problemów. Ich zarzuty dotyczyły m.in. braku dostępu ich klientek do akt postępowania karnego w części uzasadniającej stosowanie wobec nich tymczasowego aresztowania. Koncentrowały się również wokół problemu udzielania obrońcom zgody na widzenia z podejrzanymi z zastrzeżeniem odbywania ich w warunkach niegwarantujących zachowania tajemnicy obrończej. Kolejnym z podniesionych zagadnień była kwestia braku zgody na telefoniczny kontakt pomiędzy obrońcami i ich klientkami.