Prawo do pożegnania z osobą umierającą jest dobrem osobistym podlegającym ochronie prawnej

Sąd I instancji wydał wyrok w sprawie, w której rodzina zmarłego więźnia domagała się od zakładu karnego przeprosin oraz zadośćuczynienia z uwagi na to, że zakład nie umożliwił jej pożegnania z osobą umierającą, która przebywała w szpitalu więziennym. Sąd nakazał zakładowi karnemu wystosować oficjalne przeprosiny, a także zasądził od Skarbu Państwa zadośćuczynienia dla członków rodziny zmarłego.

HFPC w toku postępowania w sprawie przedstawiła opinię przyjaciela sądu. W opinii podkreślone zostało znaczenie prawa osób pozbawionych wolności do utrzymywania kontaktów z rodziną i osobami bliskimi. Zarówno Europejskie Reguły Więzienne, jak i przyjęte przez ONZ Reguły Nelsona Mandeli przewidują, że informacje o zgonie, poważnej chorobie lub przeniesieniu osadzonego do szpitala powinny być niezwłocznie przekazane jego najbliższym, o ile więzień nie zastrzegł inaczej.

Zdaniem HFPC, prawo do pożegnania z osobą umierającą podlega ochronie także na gruncie art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. ETPC stoi w swoim orzecznictwie na stanowisku, że ingerencja w prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego jest możliwa jedynie wówczas, gdy wykazane zostanie istnienie ważnego konkretnego interesu społecznego. Trybunał w Strasburgu w sprawach polskich wypowiadał się w tym kontekście przede wszystkim w przypadkach, gdy to więźniowi utrudniano lub uniemożliwiano kontakt z członkami rodziny. ETPC stwierdził, że uniemożliwienie więźniowi uczestnictwa w pogrzebie członka rodziny może stanowić naruszenie Konwencji (Czarnowski przeciwko Polsce). „Pozbawienie wolności zakłada odseparowanie więźnia od rodziny, ale prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego osadzonych i ich rodzin musi być zabezpieczone” – skomentowała adw. Katarzyna Wiśniewska, prawniczka HFPC.

W omawianej sprawie sąd uznał, że prawo do pożegnania z umierającym więźniem jest dobrem osobistym w rozumieniu Kodeksu cywilnego, podlegającym ochronie prawnej. Taka wykładnia, zdaniem sądu, ma uzasadnienie między innymi w przepisach Konstytucji RP. Sąd uznał, że na administracji więziennej ciąży obowiązek powiadomienia rodziny o pogarszającym się stanie zdrowia więźnia w sytuacji, gdy osadzony nie jest sam w stanie tego dokonać (w omawianej sprawie osadzony był pod wpływem silnych leków narkotycznych uśmierzających ból) lub gdy jego zawiadomienie nie może dotrzeć w odpowiednim czasie.

„Rozstrzygnięcie sądu ma precedensowy charakter. Potwierdza, że obecność osoby bliskiej przy umieraniu oraz ostatnie pożegnanie podlegają ochronie prawnej właściwej dla dóbr osobistych – pozbawienie możliwości pożegnania z umierającym może potęgować smutek i cierpienia bliskich po jego śmierci” – dodaje Michał Kopczyński, prawnik HFPC.

Opinia przyjaciela sądu dostępna jest tutaj.