Prezydent podpisał nową ustawę o Trybunale Konstytucyjnym

W sobotę (30 lipca) Prezydent Andrzej Duda, pomimo apeli środowisk prawniczych i organizacji pozarządowych, podpisał nową ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Po przyjęciu ustawy przez Sejm członkowie Komitetu Helsińskiego w Polsce i zarządu HFPC wydali stanowisko, w którym stwierdzili, że nowa ustawa jest „sprzeniewierzeniem się zasadzie trójpodziału władzy i otwiera drogę do nieskrępowanej Konstytucją dyktatury większości parlamentarnej”.

Przypomnijmy, pod koniec kwietnia grupa posłów Prawa i Sprawiedliwości wniosła do Sejmu projekt nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W czerwcu 2016 r. rozpoczęto prace nad projektem Prawa i Sprawiedliwości, drugim projektem poselskim i projektem ustawy zgłoszonym przez obywateli. W końcowym rezultacie Sejm pracował jednak głównie tylko nad projektem rządzącej większości.

Nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym wprowadza szereg przepisów, które mogą doprowadzić do sparaliżowania jego prac. Najbardziej kontrowersyjnym przepisem w tym zakresie jest artykuł, która wprowadza tzw. Mechanizm blokujący. Czterech sędziów, w trakcie narady pełnego składu, ma prawo zgłosić sprzeciwu odnośnie do projektu orzeczenia, co powoduje odroczenie prac o 3 miesiące. Veto może być powtórzone jeszcze raz. Z kolei inne przepisy stanowią, że w przypadku rozstrzygania sprawy w pełnym składzie rozprawa musi zostać odroczona jeśli nie stawi się na nią prawidłowo zawiadomiony Prokurator Generalny.

W świetle ustawy wszyscy sędziowie wybrani przez Sejm i zaprzysiężeni przez Prezydenta mają niezwłocznie podjąć swoje obowiązki. W praktyce oznacza to, że Prezes Trybunału Konstytucyjnego miałby przypisać sprawy do osób, które zostały wybrane na stanowiska sędziowskie w grudniu 2015 r. na zajęte już miejsca.

Zmienia się również tryb publikowania wyroków. Teraz decyzję o ich publikacji będzie podejmował premier na wniosek prezesa Trybunału Konstytucyjnego. Co więcej, w świetle ustawy mają zostać opublikowane wszystkie wyroki wydane do 20 lipca, o ile nie zostały wydane z naruszeniem przepisów i nie dotyczą ustaw, które utraciły już moc. Oznacza to, że wyrok z 9 marca 2016 r., w którym Trybunał uznał grudniową nowelizację ustawy o TK za niezgodną z Konstytucją, w dalszym ciągu nie zostanie opublikowany.

Część spraw, która trafiła do rozpoznania przez Trybunał zostanie zawieszona. W świetle ustawy sprawy skierowane już do TK przez parlamentarzystów, RPO, Prezydenta, Pierwszego Prezesa SN, Prezesa NSA i Krajową Radę Sądownictwa zostaną na sześć miesięcy zawieszone.

Na etapie prac legislacyjnych HFPC przedstawiła dwie opinie prawne na temat projektu ustawy. Zdaniem HFPC nowa ustawa stanowi „kolejną próbę podporządkowania Trybunału Konstytucyjnego władzy wykonawczej. Równocześnie wprowadza ona mechanizmy pozwalające na blokowanie Trybunału w wypełnianiu jego ustrojowej roli. Z tych względów HFPC apeluje do Sejmu RP o nieprzyjmowanie przedmiotowej ustawy”.

Opinie HFPC dostępne są tutaj.