Procedura przymusowego umieszczania osób w dps narusza Konstytucję

W świetle obowiązujących przepisów procedura umieszczania osób ubezwłasnowolnionych w domach pomocy społecznej narusza Konstytucję i Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych – uważa HFPC. Fundacja wystąpiła do RPO z apelem o złożenie wniosku do TK o przeprowadzenie kontroli zgodności tych przepisów z Konstytucją, Europejską Konwencją Praw Człowieka i Konwencją o Prawach Osób Niepełnosprawnych.

Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i ustawy o pomocy społecznej umożliwiają umieszczenie osoby ubezwłasnowolnionej w dps wbrew jej woli, gdy zgodę na umieszczenie wyrazi jej opiekun. W takiej sytuacji opiekun powinien uzyskać zgodę sądu opiekuńczego, jednak praktyka wskazuje, że nie zawsze ma to miejsce. Przepisy umożliwiają umieszczanie w domach pomocy społecznej również bez zgody opiekuna na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego.

“Sama osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie ma prawa do zaskarżenia orzeczeń i decyzji, na podstawie których odbywa się umieszczenie w dps. Nie ma również żadnej procedury, za pomocą której osoba taka mogłaby domagać się kontroli sądowej legalności i zasadności ciągłego pobytu w domu pomocy społecznej” – wskazuje Marcin Szwed, prawnik HFPC.

HFPC podkreśliła, że te przepisy są niezgodne z Europejską Konwencją Praw Człowieka, co Europejski Trybunał Praw Człowieka potwierdził m.in. w wyroku w sprawie Kędzior przeciwko Polsce. „Pomimo upływu dwóch lat od wydania wyroku, wadliwa procedura wciąż obowiązuje, co przyczynia się do napływu kolejnych skarg do ETPC” – mówi Marcin Szwed.

W wystąpieniu do RPO Fundacja wskazała, że samo usprawnienie procedury przymusowego umieszczania osób ubezwłasnowolnionych w dps nie zapewni pełnego poszanowania ich praw, do czego zobowiązuje Polskę Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych. W tym celu niezbędne jest przeprowadzenie całościowej reformy systemu pomocy społecznej. Zdaniem HFPC należałoby odejść od zasady instytucjonalizacji w kierunku bardziej zindywidualizowanych mechanizmów wsparcia osób z niepełnosprawnościami, które umożliwiłyby im integrację ze społeczeństwem i środowiskiem lokalnym, a także chroniłyby ich wolność i prawo do prywatności.

HFPC zaapelowała do RPO o wykorzystanie swojego autorytetu w celu skłonienia ustawodawcy do podjęcia niezbędnych kroków legislacyjnych w tym zakresie.

Wystąpienie do RPO dostępne jest tutaj.