Publikacja raportu „Dozór elektroniczny – stan obecny i wyzwania przyszłości”

Obecny kształt instytucji dozoru elektronicznego nie jest modelem optymalnym – wynika z opublikowanego dzisiaj przez Helsińską Fundację Praw Człowieka raportu „Dozór elektroniczny – stan obecny i wyzwania przyszłości”.
Dozór elektroniczny został wprowadzony w 2009 r. “Wprowadzenie możliwości odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego uważane jest za jedną  z ważniejszych reform wymiaru sprawiedliwości w ostatnich latach” – wskazuje Artur Pietryka, koordynator Programu Monitoring procesu legislacyjnego w obszarze wymiaru sprawiedliwości HFPC.

Dozór elektroniczny może być stosowany w odniesieniu do skazanych na kary krótkoterminowe – w systemie dozoru można odbywać karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą jednego roku. Skazany musi spełniać odpowiednie kryteria w tym m.in. musi posiadać określone miejsce stałego pobytu oraz zgodę osób pełnoletnich zamieszkujących wspólnie z nim. Skazany odbywający karę w systemie dozoru elektronicznego musi przebywać w miejscu odbywania kary w czasie określonym w postanowieniu sądu penitencjarnego. Poza tym miejscem może przebywać maksymalnie 12 godzin.

Do końca lutego 2012 r. w ramach systemu dozoru elektronicznego karę pozbawienia wolności odbyło 2.835 skazanych, a  łącznie system objął 5.284 osoby.

Wprowadzenia do polskiego systemu kar alternatywnych w stosunku do kary pozbawienia wolności odbywanej w zakładzie karnym jest obecnie szczególnie ważne. Rozszerzanie katalogu kar i środków o charakterze nieizolacyjnym jest także zgodne z rekomendacjami międzynarodowymi takimi jak zalecenia Zgromadzenia Ogólnego ONZ oraz Komitetu ds. Zapobiegania Torturom (CPT).

Jak wynika z danych Centralnego Zarządu Służby Więziennej na dzień 30 marca 2012 r. zaludnienie jednostek penitencjarnych wynosi 100,5 % i wzrasta w ciągu ostatniego miesiąca średnio o 0,2 – 0, 3 % tygodniowo.

Na potrzeby raportu, autorzy przeprowadzili szereg wywiadów z sędziami penitencjarnymi, którzy stosują dozór elektroniczny oraz przeanalizowali ponad 100 spraw z 7 sądów okręgowych. Z przeprowadzonych badań wynika, że obowiązująca ustawa budzi wiele wątpliwości praktycznych. A to z kolei prowadzi do niejednolitej praktyki sądowej.

Przeszkodą w upowszechnieniu dozoru elektronicznego jest też niska społeczna świadomość na temat tej instytucji. W ocenie autorów raportu dyrektorzy zakładów karnych i sądowi kuratorzy zawodowi zbyt rzadko wnioskują o ten system wykonywania kary dla skazanych. „Niektórzy nasi rozmówcy podkreślali, że obecnie zdarzają się przypadki, gdy dyrektorzy zakładów karnych składają wnioski o zastosowanie dozoru tylko po to, by polepszyć statystykę w zakresie stosowania SDE” – mówi Katarzyna Wiśniewska, współautorka raportu. „Wnioski te są składane mimo, że skazani obiektywnie nie spełniają kryteriów ustawowych do zastosowania dozoru”. – dodaje Katarzyna Wiśniewska.

Ustawa o systemie dozoru elektronicznego obowiązuje do 31 sierpnia 2014 r. Autorzy raportu alarmują, że prace nad projektem nowej ustawy należy rozpocząć już teraz. „Projekt nowej ustawy musi być przygotowany w sposób przemyślany i oparty na doświadczeniach wynikających z dotychczasowej praktyki stosowania SDE” – mówi Artur Pietryka.