Raport FRA: wymiar sprawiedliwości musi być bardziej przyjazny dziecku

Jak wynika z najnowszego raportu Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej organy wymiaru sprawiedliwości muszą w większym stopniu brać pod uwagę potrzeby dzieci biorących udział w postępowaniach sądowych. Raport powstał w oparciu o badania przeprowadzone w 10 krajach członkowskich UE. HFPC przygotowywała raport krajowy.

Raport „Wymiar sprawiedliwości przyjazny dziecku – opinie i doświadczenia specjalistów” stanowi podsumowanie badania prowadzonego w 2012 r. przez Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA)  równolegle w Bułgarii, Chorwacji, Estonii, Finlandii, Francji, Niemczech, Polsce, Rumunii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii. Prezentuje wnioski z ponad 570 wywiadów przeprowadzonych ze specjalistami, którzy na co dzień stykają się z dziećmi w postępowaniach cywilnych lub karnych.

„Na potrzeby badania przeprowadziliśmy 58 wywiadów indywidualnych oraz 2 wywiady grupowe z różnymi profesjonalistami. Pytaliśmy respondentów przede wszystkim o prawo dzieci do bycia wysłuchanym i prawo do informacji, ale także o prawo do prywatności i poczucia bezpieczeństwa, kwestie dyskryminacji i dobra dziecka” – mówi Małgorzata Szuleka, koordynatorka badania w Polsce.

Jak wynika z raportu w ostatnich latach poszanowanie prawa dziecka do bycia wysłuchanym rośnie, w szczególności w postępowaniach karnych. W postępowaniach cywilnych jednak wysłuchuje się dzieci dużo rzadziej. „Do podobnych wniosków doszliśmy w raporcie krajowym. Dysproporcja między wysłuchiwaniem dzieci w postępowaniach karnych i cywilnych też jest w Polsce widoczna” – wyjaśnia Joanna Smętek, prawniczka HFPC. „Widać to już zresztą na poziomie legislacji. Regulacja postępowania cywilnego w tym zakresie jest bardzo okrojona” – dodaje Joanna Smętek.

Autorzy raportu FRA zauważają także, że choć istnieją przepisy krajowe dotyczące prawa dziecka do informacji to praktyka informowania dzieci o ich prawach, jak również przebiegu przesłuchania i postępowania jest bardzo zróżnicowana. „Wykonywanie prawa dzieci do informacji jest zdecydowanie dużym wyzwaniem dla profesjonalistów. Z wywiadów z przedstawicielami polskiego wymiaru sprawiedliwości wyszło, że najwięcej problemów sprawia informowanie dzieci o prawie do odmowy składania zeznań. Trzeba to zrobić tak, żeby dziecka nie zmanipulować, ale pozwolić mu zrozumieć, jakie to może mieć konsekwencje dla postępowania” – tłumaczy Małgorzata Szuleka. Badanie FRA pokazuje, że odpowiednie materiały informacyjne dostosowane do wieku dzieci mogą zwiększyć zaufanie dzieci do wymiaru sprawiedliwości.

W opublikowanym raporcie FRA zauważa wysiłki państw w kierunku zagwarantowanie praw dzieci w postępowaniach. W tym celu publikuje informacje na temat zaobserwowanych dobrych praktyk. „FRA nie pozostawia jednak wątpliwości, że wiele jeszcze należy zrobić, żeby wymiar sprawiedliwości był dla dzieci naprawdę przyjazny” – podsumowuje Joanna Smętek.

„Liczymy, że raport FRA spotka się z zainteresowaniem nowego Ministra Sprawiedliwości Borysa Budki” – mówi dr Adam Bodnar, wiceprezes HFPC.

Podsumowanie raportu w języku polskim jest dostępne tutaj.

Cały raport w języku angielskim jest dostępny tutaj.