Raport: prawa cudzoziemców powracających do kraju pochodzenia

Brak dostępu dla cudzoziemców oraz ich prawników do akt postępowania, umieszczanie dzieci cudzoziemskich w strzeżonych ośrodkach oraz odsyłanie Syryjczyków do Grecji – to najważniejsze problemy, jakie istnieją przy realizacji procedury powrotowej.

Procedura powrotowa w odniesieniu do migrantów oznacza powrót do kraju pochodzenia po wydaniu wobec cudzoziemca decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia Polski, a także cudzoziemca, który zdecydował się powrót dobrowolny.

W ciągu ostatnich trzech lat prawnicy HFPC pomogli ponad 1000 cudzoziemców, którzy musieli wrócić do kraju swojego pochodzenia. Na podstawie tych doświadczeń oraz analizy prawa prawnicy HFPC przygotowali raport „Powroty. Obserwacje Programu Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka dotyczące przestrzegania praw cudzoziemców powracających do kraju pochodzenia”.

Istotnym problemem w przeprowadzaniu procedury powrotowej jest kwestia dostępu do akt postępowania w sprawie zobowiązania do powrotu. Zgodnie z przepisami, gdy cudzoziemiec zostanie uznany za zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, można odmówić mu dostępu do istotnych fragmentów akt sprawy, a także odstąpić od sporządzenia pełnego uzasadnienia decyzji. „W naszej ocenie nie spełnia to standardów rzetelnego postępowania, a także rodzi problemy na tle zgodności z konstytucją, EKPCz i prawem UE.” – tłumaczy Jacek Białas, prawnik HFPC – „Cudzoziemiec, który został uznany za zagrożenie dla bezpieczeństwa nie ma żadnej możliwości skutecznego kwestionowania takiej oceny, bowiem nie wie na jakiej podstawie została ona podjęta.”

HFPC od lat wskazuje, że małoletni cudzoziemcy nie powinni być umieszczani w strzeżonych ośrodkach dla cudzoziemców wyłącznie z powodu sytuacji migracyjnej ich lub ich rodziców. Mimo wszystko w ośrodkach tych wciąż dużą część umieszczonych cudzoziemców stanowią osoby małoletnie. „Z przeprowadzonego monitoringu strzeżonych ośrodków dla cudzoziemców wynika, że osoby małoletnie stanowią 20-25% wszystkich cudzoziemców tam umieszczonych” – wskazuje Małgorzata Jaźwińska, prawnik HFPC. „Pomimo pozytywnych zmian w sposobie funkcjonowania ośrodków strzeżonych, detencja wciąż niesie za sobą daleko idące i negatywne konsekwencje dla prawidłowego rozwoju dzieci”.

W trakcie przeprowadzania monitoringu operacji powrotowych prawnicy HFPC zauważyli, że część cudzoziemców, a w szczególności Syryjczyków oraz Irakijczyków, odsyłana jest do Grecji. „W związku z poważnymi brakami w systemie azylowym w Grecji, państwa członkowskie UE wstrzymały transfery cudzoziemców ubiegających się o status uchodźcy do tego państwa” – mówi Jacek Białas.

„W naszej ocenie takie działanie polskiej Straży Granicznej może mieć na celu obejście przepisów prawa i zakazu przekazywania cudzoziemców w ramach rozporządzenia Dublin III” – zauważa Daniel Witko, prawnik HFPC. „Z naszej perspektywy niezrozumiałe jest również to, że osobom z Syrii czy Iraku nie jest udzielana zgoda na pobyt ze względów humanitarnych” – dodaje Daniel Witko.

Raport HFPC dostępny jest tutaj.