Raport z wykonania Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami

Na początku września (4-5 września) Komitet Praw Osób z Niepełnosprawnościami ONZ zbada stan przestrzegania przez Polskę Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami. HFPC przedstawiła Komitetowi raport, w którym wskazuje na problemy, które uniemożliwiają pełne wdrożenie Konwencji oraz przedstawia rekomendacje, których realizacja jest konieczna dla zapewniania poszanowania praw osób z niepełnosprawnościami.

Kompleksowa strategia na rzecz osób z niepełnosprawnościami

Zdaniem Fundacji konieczne jest wprowadzenie spójnej strategii lub programu, który pozwalałby na kompleksowe rozpoznanie problemów z ochroną i realizacją praw osób z niepełnosprawnościami. Zmianie powinien ulec również mechanizm implementacji Konwencji. W ocenie Fundacji powinna zostać ustanowiona jedna centralna instytucja odpowiedzialna za wprowadzanie praktyk i planów dotyczących ochrony praw osób z niepełnosprawnościami.

Dyskryminacja w dostępie do usług

HFPC była zaangażowana w wiele postępowań, które dotyczyły dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami w dostępie do usług. Przykładowo pomagaliśmy osobom niewidomym, które ze względu na obecność psa asystującego nie zostały wpuszczone do busa (link) albo anulowano im wizytę u okulisty (link). Sprawy te pokazują, że obecne przepisy w niewystarczający sposób gwarantują poszanowanie praw osób z niepełnosprawnościami. Dlatego Fundacja w rekomendacjach wskazała na konieczność nowelizacji tzw. ustawy równościowej, by chroniła ona także osoby z niepełnosprawnościami przed dyskryminacją w dostępie do dóbr i usług. Ponadto żeby skutecznie przeciwdziałać takim sytuacjom, władze powinny podjąć działania zmierzające do podniesienia wiedzy na temat praw osób z niepełnosprawnościami.

Konieczność zniesienia instytucji ubezwłasnowolnienia

Ubezwłasnowolnienie powoduje bardzo poważną ingerencję w prawa i wolności osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną, ponieważ doprowadza do pozbawienia zdolności do czynności prawnych. Obecne rozwiązania w tym zakresie stoją w sprzeczności z konstytucyjnymi i międzynarodowymi standardami ochrony praw. Aktualna regulacja powinna być zastąpiona rozwiązaniami przewidującymi możliwość dokonania indywidualnie dopasowanej i proporcjonalnej reakcji na trudności w samodzielnym prowadzeniu swoich spraw, których mogą doświadczać osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną. Opinię HFPC na temat instytucji ubezwłasnowolnienia można znaleźć tutaj.

Dostęp do wymiaru sprawiedliwości

Organizacja wymiaru sprawiedliwości nie jest w pełni dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Problemem jest m.in. brak dostosowania architektonicznego budynków sądów i prokuratur. Do Fundacji docierały również sygnały podważania wiarygodności zeznań składanych przez osoby z niepełnosprawnościami (np. przez osoby niewidome) ze względu na ich niepełnosprawność. Brak jest kompleksowych rozwiązań prawnych, które pozwoliłyby sędziom na odpowiednie przygotowanie przebiegu rozpraw do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. W 2016 r. HFPC przygotowała przewodnik dla sędziów i prokuratorów, w którym wskazane zostały praktyczne uwagi na temat udziału osób z niepełnosprawnościami w czynnościach procesowych. Konieczne jest wprowadzenie szkoleń dla sędziów i prokuratorów w tym zakresie.

Warunki pozbawienia wolności

Do Fundacji docierają skargi osób z niepełnosprawnościami, które przebywają w aresztach lub zakładach karnych. Dotyczą one dostępu do odpowiedniego leczenia w jednostkach penitencjarnych czy braku zapewnienia osadzonym racjonalnych usprawnień, jak np. wsparcia wykwalifikowanego opiekuna, możliwości korzystania z aparatów słuchowych lub przedmiotów ortopedycznych. W 2017 r. HFPC złożyła skargę do ETPC w sprawie braku odpowiedniego leczenie dla osadzonego ze stwierdzoną schizofrenią paranoidalną. Władze powinny zapewnić osobom z niepełnosprawnościami takie warunki pozbawienia wolności, które będą szanować ich godność i prawo do odpowiedniej opieki zdrowotnej.

Sytuacja w domach pomocy społecznej i szpitalach psychiatrycznych

Osoby z niepełnosprawnościami powinny mieć zapewnioną możliwość korzystania z szerokiego i zróżnicowanego systemu usług wspierających, żeby umieszczenie z domu pomocy społecznej czy szpitalu było ostatecznością i nie stanowiło jedynej formy pomocy. Władze powinny również w sposób efektywny kontrolować placówki opiekuńcze (prywatne i publiczne), by nie dochodziło w nich do nadużyć i poddawania osób z niepełnosprawnościami nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu. Konieczne jest wprowadzenie sądowej kontroli nad zasadnością dalszego przymusowego pobytu w szpitalu psychiatrycznym czy przymusowym podawaniem leków. .

Fundacja zwróciła również uwagę na konieczność zmiany przepisów dotyczących zakazu zawierania małżeństw przez osoby z niepełnosprawnościami. Ponadto zdaniem Fundacji zmian wymaga automatyczne pozbawienie praw wyborczych osób ubezwłasnowolnionych. Jednocześnie powinna zostać poprawiona dostępność lokali wyborczych i samych procedur wyborczych, tak żeby zapewnić osobom z niepełnosprawnościami efektywną możliwość udziału wżyciu politycznym.

Z raportem w jęz. angielskim można zapoznać się tutaj.