SO: umieszczenie Armenki w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców było niezasadne

Sąd Okręgowy w Przemyślu zwolnił ze strzeżonego ośrodka dla cudzoziemców obywatelkę Armenii, która od 18 lat przebywała w Polsce i została zatrzymana w celu wydalenia z terytorium RP. Zażalenie na umieszczenie cudzoziemki w strzeżonym ośrodku przez Sąd Rejonowy w Przemyślu przygotowali prawnicy Programu Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów.

Cudzoziemka mieszka w Polsce od 18 lat, z czego przez 16 lat przebywała w kraju legalnie. Z przyczyn osobistych nie udało jej się zadbać w odpowiednim czasie o przedłużenie legalnego pobytu i liczyła na uregulowanie swojego statusu prawnego w ramach akcji regularyzacyjnej, czyli tzw. abolicji. W Polsce przebywa legalnie trójka pełnoletnich dzieci cudzoziemki, a także inni krewni. Do czasu zatrzymania cudzoziemka mieszkała wraz z członkami rodziny pod stałym adresem.

Przychylając się do zawartej w zażaleniu argumentacji, Sąd Okręgowy uznał, że w przypadku cudzoziemki detencja nie jest niezbędna do przeprowadzenia postępowania o wydalenie, ponieważ ma ona zabezpieczone warunki materialne i mieszkaniowe. Podniósł także, że nie ma podstaw by sądzić, że cudzoziemka będzie się uchylać od wykonania wydalenia.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka stoi na stanowisku, że detencja cudzoziemca powinna być traktowana jako środek ostateczny i proporcjonalny oraz nie powinna być stosowana automatycznie nawet w sytuacji nielegalnego pobytu cudzoziemca. W każdym przypadku powinno być poddane analizie, czy umieszczenie cudzoziemca w strzeżonym ośrodku jest konieczne i czy nie można zapewnić sprawnego przeprowadzenia postępowania o wydalenie w inny sposób.

W opinii HFPC, niezasadne jest umieszczanie cudzoziemca w strzeżonym ośrodku, jeśli z okoliczności sprawy wynika, że nie zachodzą przesłanki do wydania decyzji o wydaleniu, lecz do udzielenia mu zgody na pobyt tolerowany, a ponadto posiada on w Polsce stałe miejsce zamieszkania, w którym dodatkowo przebywa wraz z rodziną.

Oprócz takich okoliczności sprawy jak posiadanie miejsca stałego pobytu przez cudzoziemca i braku ryzyka ucieczki, HFPC uważa, że w sprawach o umieszczenie cudzoziemca w strzeżonym ośrodku powinno być także brane pod uwagę, czy cel detencji w danym przypadku, czyli wykonanie decyzji o wydaleniu, jest osiągalny. W przypadku cudzoziemców przebywających w Polsce wiele lat, zachodzi prawdopodobieństwo, że wydalenie z terytorium RP będzie naruszać ich prawo do życia rodzinnego i prywatnego. W takiej sytuacji wojewoda wydaje decyzję o odmowie wydalenia i o udzieleniu zgody na pobyt tolerowany na terytorium RP.

Detencja w przypadku braku realnych perspektyw wydalenia cudzoziemca jest niezgodna z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (tzw. dyrektywa powrotowa). Zgodnie z art. 15 ust. 4 dyrektywy, „przesłanki zastosowania środka detencyjnego ustają, a dana osoba zostaje niezwłocznie zwolniona, jeżeli okaże się, że nie ma już rozsądnych perspektyw jej wydalenia ze względów natury prawnej lub innych (…)”. Polska dotychczas nie wdrożyła przepisów dyrektywy do porządku krajowego, choć termin transpozycji minął dnia 24 grudnia 2011 r.

Warto także zwrócić uwagę na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 kwietnia 2011 r. w sprawie C-61/11 PPU Hassen El Dridi alias Soufi Karim, w którym Trybunał stwierdził, że „jedynie w przypadku, gdy zachowanie zainteresowanego może wpływać negatywnie na wydalenie, państwo członkowskie może umieścić go w ośrodku detencyjnym. Zgodnie z dyrektywą w sprawie powrotów, taki środek detencyjny powinien być stosowany przez możliwie najkrótszy okres i podlega kontroli w rozsądnych odstępach czasu; przesłanki jego zastosowania ustają, jeżeli okaże się, że nie ma już rozsądnych perspektyw wydalenia osoby.”