Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. niezależności sędziów pyta polski rząd o sprawę sędzi Czubieniak

„Proszę o przedstawienie dodatkowych informacji na temat kary dyscyplinarnej wymierzonej sędzi Czubieniak oraz o wyjaśnienia, czy te sankcje dyscyplinarne są zgodne z międzynarodowymi standardami w zakresie niezawisłości sędziów” – napisał Diego García Sayán, Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. niezależności sędziów i prokuratorów, w komunikacji do polskiego rządu. To pierwsze wystąpienie Sprawozdawcy w sprawie polskiego sędziego.

Sprawa sędzi Czubieniak

Sędzia Alina Czubieniak orzeka w Sądzie Okręgowym w Gorzowie Wielkopolskim. W sierpniu 2016 r. wydała postanowienie o uchyleniu tymczasowego aresztowania w sprawie podejrzanego z niepełnosprawnością intelektualną, któremu zarzucono napastowanie osoby poniżej 15 roku życia, a który w trakcie posiedzenia w sprawie tymczasowego aresztowania nie miał obrońcy. Podejrzany nie potrafi czytać ani pisać. Sędzia Czubieniak uznała, że w tych okolicznościach podejrzany nie miał zagwarantowanego prawa do obrony i nakazała jego zwolnienie z tymczasowego aresztu. Niecałe dwa tygodnie później, gdy podejrzany został ponownie aresztowany, umieszczono go już w jednostce dysponującej oddziałem psychiatrycznym.

W grudniu 2017 r. rzecznik dyscyplinarny przedstawił sędzi Czubieniak zarzut „oczywistego i rażącego” naruszenia prawa w zakresie uchylenia tymczasowego aresztowania. Sąd dyscyplinarny uniewinnił sędzię Czubieniak od zarzucanego jej deliktu dyscyplinarnego, jednak od tej decyzji odwołał się rzecznik dyscyplinarny i Minister Sprawiedliwości. W marcu 2019 r. sprawę rozpoznawała nowa Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego i ukarała sędzię karą upomnienia. Był to pierwszy przypadek skazania sędziego przez nową Izbę Dyscyplinarną za wydane orzeczenie.

Sędzia Czubieniak odwołała się od wyroku Izby Dyscyplinarnej. Zgodnie przepisami regulującymi postępowanie dyscyplinarne wobec sędziów, w tym przypadku sprawę ponownie rozpozna Izba Dyscyplinarna, ale w innym składzie.

W kwietniu tego roku Helsińska Fundacja Praw Człowieka przekazała Specjalnemu Sprawozdawcy informacje na temat postępowania w sprawie sędzi Czubieniak, zwracając się z jednoczesną prośbą o podjęcie działań w tej sprawie.

Wystąpienie Specjalnego Sprawozdawcy

W swoim wystąpieniu do polskiego rządu Specjalny Sprawozdawca zwraca się z prośbą o wyjaśnienie podstaw prawnych regulujących postępowanie dyscyplinarne wobec sędziów i wskazanie, w jakim stopniu przepisy te odpowiadają międzynarodowym standardom ochrony niezawisłości sędziów. Specjalny Sprawozdawca prosi również o przedstawienie informacji na temat składu orzekającego Izby Dyscyplinarnej, który wydał wyrok skazujący sędzię Czubieniak. Specjalny Sprawozdawca przywołał wnioski ze swojego raportu na temat zmian w polskim wymiarze sprawiedliwości i przedstawił zastrzeżenia co do składu obecnej Izby Dyscyplinarnej, której sędziowie wybierani są przez Krajową Radę Sądownictwa, zdominowaną przez członków wskazanych przez obecną rządzącą większość.

Specjalny Sprawozdawca skierował swoje wystąpienie do polskiego rządu 23 maja br., jednocześnie prosząc o odpowiedź w ciągu 60 dni i zastosowanie środków tymczasowych w postaci „powstrzymania się od dalszych podobnych naruszeń”.

Postępowania dyscyplinarne wobec sędziów

Sprawa sędzi Czubieniak jest jedną z kilkudziesięciu spraw prowadzonych przez powołanych przez Ministra Sprawiedliwości rzeczników dyscyplinarnych i jedną z pierwszych spraw, które dotyczą orzeczenia wydanego przez sędziego. Przypadki pozostałych postępowań dyscyplinarnych dokumentują opracowania Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, Komitetu Obrony Sprawiedliwości i Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA.