Stanowisko HFPC ws. rozszerzenia odpowiedzialności karnej za zniesławienie

HFPC przedstawiła Marszałkowi Senatu stanowisko w sprawie aktualnie procedowanej nowelizacji kodeksu karnego w zakresie rozszerzenia odpowiedzialności karnej za zniesławienie. „Zmiana brzmienia art. 212 k.k. stanowi krok w tył w dyskusji o dekryminalizacji zniesławienia. Wprowadzając nowy typ przestępstwa związany ze zniesławieniem, zagrożony karą pozbawienia wolności i ścigany z oskarżenia publicznego, ustawa stwarza ryzyko nadużyć i wyposaża organy władzy publicznej w nowy instrument, który może posłużyć do wywierania efektu mrożącego na dziennikarzy i inne osoby korzystające z wolności słowa” – czytamy w liście.

Zamiast dekryminalizacji – rozszerzenie odpowiedzialności, także wobec dziennikarzy

Zniesienie odpowiedzialności karnej za zniesławienie jest postulowane przez szereg międzynarodowych instytucji zajmujących się ochroną praw człowieka, które zwracają uwagę, że tego rodzaju przepisy stanowią nieproporcjonalną ingerencję w swobodę wypowiedzi. Dekryminalizacja zniesławienia jest również od lat przedmiotem apeli Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, jak i środowiska dziennikarskiego. Nowelizacja nie tylko nie znosi odpowiedzialności karnej za zniesławienie, ani jej nie ogranicza, lecz przeciwnie – wprowadza nowy typ przestępstwa zniesławienia. Co więcej, nowy przepis jest zagrożony nawet karą pozbawienia wolności. W opinii HFPC, istnieje ryzyko, że wprowadzony typ przestępstwa będzie odnosił się również do zniesławienia za pomocą środków masowego komunikowania się.

Nowy typ przestępstwa ścigany z oskarżenia publicznego

Szczególnie niezrozumiały i niepokojący jest fakt, że dodawany typ przestępstwa będzie ścigany z oskarżenia publicznego. Dotychczas decyzja o wszczęciu postępowania w sprawach o zniesławienie była uzależniona od woli samego pokrzywdzonego. Ponadto inicjatywa ścigania i popierania oskarżenia w obecnym brzmieniu art. 212 k.k. leży w rękach samej osoby pokrzywdzonej. Natomiast w przypadku nowego typu przestępstwa – określonego w art. 212§ 2a k.k., organy ścigania będą mogły z urzędu wszczynać postępowanie niezależnie od tego, czy pokrzywdzony będzie tym zainteresowany (a nawet wbrew jego woli) oraz prowadzić czynności dowodowe w pełnym zakresie; to również oskarżyciel publiczny skieruje akt oskarżenia do sądu.

Ryzyko nadużyć przez organ ścigania

Zdaniem HFPC, fakt, że wprowadzany typ przestępstwa będzie ścigany z urzędu, stwarza niebezpieczeństwo nadużyć, polegających na instrumentalnym sięganiu po ten przepis przez organy ścigania w celu angażowania się w postępowanie o zniesławienie także wtedy, gdy nie ma interesu społecznego, który przemawiałby za takim włączeniem. Co więcej, nie można wykluczyć ryzyka podejmowania prób wykorzystania dodawanego przepisu do obejścia ochrony tajemnicy dziennikarskiej. Mogłoby do nich dojść na przykład w następującej sytuacji: w związku z artykułem prasowym, który ma mieć zdaniem organów charakter zniesławiający, organy wszczynają postępowanie na podstawie nowego art. 212 k.k. §2a i w toku postępowania próbują ustalić okoliczności uzyskania przez autora informacji przedstawionych w artykule. Miałoby to służyć weryfikacji, czy informacje te nie są oparte na wytworzonych przez dziennikarza fałszywych dowodach lub czy nie wynikają z nakłonienie przez niego innych osób do ich potwierdzenia.

Dalsze prace nad art. 212 kodeksu karnego

HFPC wyraziła w liście nadzieje, że powyższe uwagi zostaną uwzględnione w toku prac w Senacie i art. 212 § 2a k.k. zostanie usunięty z nowelizacji, zgodnie z dzisiejszymi deklaracjami przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości.

HFPC niezmienne postuluje podjęcie prac zmierzających do pełnej dekryminalizacji przestępstwa zniesławienia lub, jako pierwszy krok, usunięcia kary pozbawienia wolności z art. 212 § 2 kk. Krok taki będzie stanowił odpowiedź na wieloletnie wnioski organizacji społecznych i środowiska dziennikarskiego.

Stanowisko dostępne jest tutaj.