Ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi wchodzi w życie

Za tydzień, 22 stycznia 2014 r. wejdzie w życie ustawa o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. W grudniu 2013 Prezydent podpisał ustawę i jednocześnie zapowiedział skierowanie jej do Trybunału Konstytucyjnego.

Ustawa przewiduje możliwość umieszczenia w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym więźniów, po odbyciu przez nich kary pozbawienia wolności w systemie terapeutycznym, u których stwierdzono np. zaburzenie osobowości, które może skutkować popełnieniem poważnych przestępstw przeciwko życiu lub wolności seksualnej.

Helsińska Fundacja Praw Człowieka uczestniczyła w pracach legislacyjnych nad ustawą. Fundacja monitorowała przebieg prac legislacyjnych nad ustawą, w trakcie których negatywną ocenę ustawy przedstawili m.in. Krajowa Rada Sądownictwa, Prokurator Generalny, środowisko lekarzy psychiatrów, eksperci Biura Analiz Sejmowych, jak również Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz Komisja Praw Człowieka przy NRA (więcej informacji na ten temat dostępnych jest tutaj). W toku prac nad tą ustawą Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego nigdy formalnie nie przedstawiła swojego stanowiska w tej sprawie.

„Przymusowa bezterminowa izolacja orzekana po odbyciu przez więźnia kary pozbawienia wolności może stanowić naruszenie wolności osobistej oraz zakazu stosowania prawa wstecz” – mówi dr Adam Bodnar, wiceprezes zarządu HFPC.

Zdaniem Fundacji, lepszym rozwiązaniem niż przymusowa terapia w warunkach izolacji byłoby rozszerzenie tzw. nadzoru prewencyjnego, poprzez m.in. możliwość stosowania wobec osób stwarzających zagrożenie dozoru elektronicznego.

W świetle nowej ustawy postępowanie w sprawie jest inicjowane przez dyrektora zakładu karnego, w którym przebywa więzień. Dyrektor składa do właściwego sądu okręgowego wniosek o uznanie danej osoby za “stwarzającą zagrożenie”. Zakończenie odbywania kary pozbawienia wolności po złożeniu wniosku nie stanowi przeszkody do wydania orzeczenia w tej sprawie.

Sąd w ciągu siedmiu dni od dnia otrzymania wniosku, powołuje dwóch biegłych lekarzy psychiatrów oraz biegłego psychologa albo biegłego lekarza seksuologa. Ponadto, sąd z urzędu ustanawia pełnomocnika dla osoby, której dotyczy wniosek.

Jeżeli biegli lekarze psychiatrzy zgłoszą taką konieczność, badanie psychiatryczne może być połączone z obserwacją w zakładzie psychiatrycznym. Czas trwania obserwacji nie może przekroczyć czterech tygodni. Jeżeli osoba, której dotyczy wniosek, nie przebywa w zakładzie karnym, sąd może zarządzić poszukiwanie, zatrzymanie i doprowadzenie tej osoby przez Policję.

Sąd uznając osobę za stwarzającą zagrożenie może objąć ją tzw. nadzorem prewencyjnym lub umieścić w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym. Nadzór prewencyjny i umieszczenie w Ośrodku orzeka się bez określenia terminu.

„Można się spodziewać, że pierwsze posiedzenia sądu rozpatrującego wnioski w świetle nowej ustawy będą już w lutym” – mówi dr Adam Bodnar. „Zamierzamy obserwować postępowanie przed sądami rozpoznającymi pierwsze wnioski na podstawie tej ustawy” – deklaruje dr Bodnar.