Utrudnienia w dostępie do akt postępowania przygotowawczego

Do HFPC zwraca się coraz więcej osób wskazujących na problem odmowy dostępu do akt postępowania przygotowawczego, które zawierają materiały będące podstawą wniosku o zastosowanie tymczasowego aresztowania.

Utrudnienia w ujawnieniu akt podejrzanemu i jego obrońcy mogą prowadzić do naruszenia zasady równości broni oraz zasady kontradyktoryjności w postępowaniu karnym. HFPC zwróciła się do Prokuratora Generalnego z prośbą o przyjrzenie się problemowi i zbadanie, czy odmowa dostępu do akt prowadzi do nadużyć i nieproporcjonalnej ingerencji w prawa podejrzanych.

Obowiązująca regulacja

Prokurator może odmówić wglądu do akt w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania na podstawie otwartego katalogu przyczyn odmowy, w tym: niebezpieczeństwa utraty życia lub zdrowia pokrzywdzonego, groźby zniszczenia lub ukrycia dowodów albo tworzenia dowodów fałszywych, ujawnienia prowadzonych czynności operacyjno-rozpoznawczych. Katalog przesłanek odmowy został wprowadzony do Kodeksu postępowania karnego w następstwie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z lipca 2009 r. Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjną regulację, która umożliwiała dowolną interpretację okoliczności decydujących o udostępnieniu podejrzanemu i jego obrońcy akt postępowania przygotowawczego uzasadniających wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania. HFPC wyraziła obawę, że utworzony katalog nie przyczynił się w praktyce do polepszenia sytuacji podejrzanych.

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie podkreślał, że zagwarantowanie zarówno podejrzanemu jak i jego obrońcy dostępu do przynajmniej części akt postępowania przygotowawczego stanowi element rzetelnej procedury kontroli stosowania tymczasowego aresztowania. Zdaniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podejrzany oraz jego obrońca powinni mieć dostęp do informacji, które są ważne dla oceny zasadności oraz legalności zastosowania tymczasowego aresztowania.

Projekt nowelizacji

HFPC wskazała na najnowszy projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego przygotowanej przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego, która w zakresie dostępu do akt pozostaje w zgodzie ze standardem konstytucyjnym i konwencyjnym. Projekt zapewnia dostęp do akt postępowania przygotowawczego w części zawierającej treść dowodów wskazanych we wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania.