Wymiar sprawiedliwości instrumentem represji obrońców praw człowieka

HFPC wspólnie z Holenderskim Komitetem Helsińskim oraz International Federation for Human Rights zorganizowała 23 września 2016 r. spotkanie pt.: „Wymiar sprawiedliwości w krajach postsowieckich: strażnik sprawiedliwości czy narzędzie opresji?”.
Spotkanie było zorganizowane w ramach konferencji Human Dimension Implementation Meeting OBWE. Podczas spotkania głos zabrali uznani działacze z krajów Partnerstwa Wschodniego, Rosji i Azji Centralnej.

Podczas spotkania został zaprezentowany raport opracowany przez HFPC na temat niezależności wymiaru sprawiedliwości w Azerbejdżanie oraz wykorzystywania prokuratury i sądownictwa do uciszania głosów obrońców praw człowieka. Prokuratorzy i sędziowie w Azerbejdżanie są wybierani przez Prezydenta kraju, ich ścieżka kariery i awanse również są uzależnione od władzy wykonawczej. „Doprowadziło to w praktyce od 2013 r. do masowych aresztowań i fasadowych procesów działaczy na rzecz praw człowieka” – tłumaczył podczas spotkania Anar Mammadli, Dyrektor instytutu monitorującego wybory, który został skazany za rzekome malwersacje finansowe. Więzienie opuścił w marcu 2016 r. w związku z ułaskawieniem przez Prezydenta.

Konstantin Baranov, działacz z Youth Human Rights Movement przedstawił sytuację społeczeństwa obywatelskiego w Rosji w oparciu o artykuł, którego jest autorem. „Na mocy ustawy o zagranicznych agentach, prokuratura uzyskała nieograniczone prawa do przeszukiwania pomieszczeń organizacji pozarządowych oraz zatrzymywania dokumentów” – mówił działacz. „Gdy nękanie przestało być skuteczne, prokuratura zaczęła wszczynać wobec organizacji procesy cywilne w związku z wymogiem rejestracji jako zagraniczny agent, co znacząco ogranicza możliwość finansowania organizacji” – wskazał K. Baranov. 7 organizacji zostało sądownie uznanych za agentów, 32 organizacje dostały pouczenia od prokuratury o obowiązku zarejestrowania jako agenci, zaś 55 organizacji dostało ostrzeżenie od prokuratury, że część ich działalności ma wymiar polityczny i może skutkować wpisaniem na listę.

Ales Bialatski wskazał, że nie można mówić o niezależności sądownictwa na Białorusi. Jednym z instrumentów wpływu na sędziów przez egzekutywę, jest ocenianie sędziów przez Ministerstwo Sprawiedliwości co pięć lat w celu umożliwienia im dalszej pracy. Jako przykład wykorzystania wymiaru sprawiedliwości do opresji wobec obrońców praw człowieka wskazał sprawę aktywisty Michaila Zhemchuzhnego, którego proces odbył się za zamkniętymi drzwiami.

Yevgenii Zhovtis z Kazachstan International Bureau mówił, że struktura prokuratury i sądownictwa jest nadal taka jak w czasach ZSRR. Wymiar sprawiedliwości służy wszczynaniu postępowań wobec obrońców praw człowieka, wykorzystując opresyjne ustawy. Podczas ich procesów nie można mówić o równości stron, sądy przepisują w wyrokach akty oskarżenia prokuratury. „W tej chwili trwa fasadowy proces Maxa Bokayeva. Mam nadzieję, że świat się o niego upomni” – apelował Y. Zhovtis.

Reprezentantka z Bir Duino z Kirgistanu Aida Baijumanova mówiła, że w związku z integracją Kirgistanu z Rosją, zostały podjęte reformy, które mają negatywny wpływ na wymiar sprawiedliwości i umożliwiają karanie obrońców praw człowieka. „W ostatnim czasie udało się wykazać w sądzie, że przeszukania biura mojej organizacji i zatrzymania materiałów były nielegalne” – mówiła aktywistka. „Niestety nie spowodowało to pociągnięcia do odpowiedzialności pracowników wymiaru sprawiedliwości stojących za opresjami” – podkreśliła A. Baijumanova.
Mutabar Tadjibayeva z organizacji International Human Rights z Uzbekistanu podsumowała spotkanie wskazując, że jak we wszystkich omawianych krajach, podobnie w jej kraju nie ma rzetelnego i niezależnego wymiaru sprawiedliwości. „Nie tylko procesy są sfingowane, ale działacze są podczas zatrzymań poddawani torturom z przyzwoleniem prokuratury” – podkreśliła działaczka.

Raport o Azerbejdżanie (ang.): The Functioning of the Judicial System in Azerbaijan and its Impact on the Right to a Fair Trial of Human Rights Defenders dostępny jest tutaj.

Artykuł o Rosji (ang.): Abuse of Powers by Prosecutors for the Persecution of Human Rights Defenders in Russia dostępny jest tutaj.