Wysłuchanie publiczne w sprawie ustawy o zgromadzeniach

Z uwagi na duże zainteresowanie pracami nad nowelizacją ustawy o zgromadzeniach połączone sejmowe komisje Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Administracji i Spraw Wewnętrznych zdecydowały o zorganizowaniu 7 marca 2012 r. o godz. 12.00 wysłuchania publicznego w tej sprawie. HFPC złożyła w ramach konsultacji społecznych opinię, w której wskazano na szereg wątpliwości prawnych dotyczących poszczególnych zapisów projektu nowelizacji.

HFPC krytycznie oceniła szereg proponowanych w projekcie rozwiązań m.in. zakazu zasłaniania twarzy podczas zgromadzenia.  Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją podobnie sformułowanego przepisu prawa o zgromadzeniach w zakresie w jakim zakazywał on uczestnictwa w zgromadzeniach osobom, których wygląd zewnętrzny uniemożliwia ich identyfikację. Problem zasłaniania twarzy w trakcie zgromadzeń jest newralgiczny dlatego, że zasłonięcie twarzy na zgromadzeniu zazwyczaj stanowi formę ekspresji uczestników (parady oburzonych, parad równości). Co więcej nie można także bagatelizować argumentu o konieczności ochrony wizerunku uczestników zgromadzeń, przed możliwością jego bezprawnego wykorzystywania.

W projekcie ustawy nie uwzględniono zmian w zakresie procedury odwołania się od zakazu odbycia zgromadzenia. Na tą kwestię zwracał uwagę Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku Bączkowski i inni przeciwko Polsce. Trybunał podnosił, że data zgromadzenia należy do istoty korzystania z wolności zgromadzeń, a procedura krajowa powinna przewidywać możliwość rozstrzygnięcia spornych kwestii przez niezależny organ przed datą zgromadzenia.

Powołując się na orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego oraz wytyczne OBWE w sprawie wolności pokojowych zgromadzeń publicznych, HFPC wskazała na konieczność ustawowego wprowadzenia kategorii tzw. zgromadzeń spontanicznych. Są to zgromadzenia niewymagające uprzedniego zgłoszenia, zwołane w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w związku z zaistniałym nagłym wydarzeniem i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia, których odbycie w innym terminie byłoby bezcelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej.

W projekcie ustawy znalazł się również zapis, który przewiduje odpowiedzialność przewodniczącego zgromadzenia na podstawie prawa wykroczeń. Sprzeciw HFPC budzi określona w projekcie wysokość grzywny – do 7000 zł. Przy czym kodeks wykroczeń stanowi, że grzywnę wymierza się w wysokości od 20 zł do 5000 zł, chyba że ustawa stanowi inaczej. HFPC postuluje dostosowanie wysokości grzywny do systemu kar określonych w kodeksie wykroczeń.

Ponadto HFPC wskazała na niezgodność z Konstytucją przepisów ustanawiających odpowiedzialność wykroczeniową uczestników zgromadzenia za niepodporządkowanie się zarządzeniom przewodniczącego zgromadzenia. Zdaniem HFPC przepis w takim kształcie narusza fundamentalne zasady  nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy).

Opinia dostępna jest tutaj.