Wystąpienie do Prokuratora Okręgowego w Świdnicy ws. podejrzanego o zabójstwo w Mrowinach. HFPC zwraca uwagę na prawo do obrońcy

Helsińska Fundacja Praw Człowieka skierowała do Prokuratora Okręgowego w Świdnicy pismo ws. mężczyzny podejrzanego o zabójstwo w Mrowinach 10-letniej Kristiny. Fundacja zdecydowała się na interwencję w tej sprawie na podstawie doniesień medialnych dotyczących braku ustanowienia obrońcy dla podejrzanego. W piśmie HFPC zwraca się z prośbą o udzielenie informacji, czy podejrzanemu został wyznaczony obrońca oraz jakie działania były podejmowane w celu jego wyznaczenia, tak aby wszelkie jego prawa wynikające z prawa krajowego oraz międzynarodowego zostały zapewnione.

Fundacja zaznacza, że brak ustanowienia przez organy ścigania oraz sąd obrońcy, może stanowić naruszenie Konstytucji RP, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz Kodeksu postępowania karnego. Takie działanie może być też sprzeczne z Dyrektywą o dostępie do adwokata oraz Dyrektywą o pomocy prawnej.

Podstawy prawne

W piśmie skierowanym do Prokuratora Okręgowego HFPC powołała się na art. 42 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne ma prawo do obrony na wszystkich etapach postępowania. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny, prawo to przysługuje każdemu od chwili wszczęcia przeciwko niemu postepowania karnego, aż do wydania prawomocnego wyroku; obejmuje również etap postępowania wykonawczego.

Zdaniem HFPC, w kontekście prawa do obrony należy zwrócić szczególną uwagę na Dyrektywę o dostępie do adwokata oraz Dyrektywę o pomocy prawnej, które w swoich artykułach nakładają na państwa członkowskie, w tym Polskę, obowiązek zapewnienia obrońcy przede wszystkim przed pierwszym przesłuchaniem. Brak ustanowienia takiego obrońcy może stanowić naruszenie prawa UE.

HFPC powołała się ponadto na Europejską Konwencję Praw Człowieka, według której brak obrońcy może stanowić naruszenie art. 6. Fundacja przytoczyła wyrok ETPC ws. Salduz p. Turcji, w którym Trybunał wskazał, że: „(…) uznaje, że aby prawo do uczciwego procesu pozostało wystarczająco „praktyczne i skuteczne” (…) , art. 6 ust. 1 wymaga, by – co do zasady – prawo dostępu do adwokata przysługiwało począwszy od pierwszego przesłuchania podejrzanego przez policję (…)”. HFPC przytacza ponadto wyrok ETPC ws. Płonka p. Polsce, w którym Trybunał orzekł naruszenie art. 6 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 3 EKPC. W sprawie tej skarżąca podpisała protokół z przesłuchania, zostając jednocześnie poinformowana o prawie do obrońcy i prawie do odmowy składania zeznań. Jednak ETPC uznał, że nie było to wyraźne i jednoznaczne zrzeczenie się prawa do obrońcy, zwłaszcza że podczas przesłuchania skarżąca przyznała się do winy pod nieobecność adwokata. Ponadto skarżąca była uzależniona od alkoholu, przez co podczas przesłuchania znalazła się w sytuacji sprzyjającej nadużyciom. W trakcie postępowania sądowego wycofała się z wcześniej złożonych wyjaśnień, jednak to właśnie wyjaśnienia złożone przed funkcjonariuszami policji miały wpływ na jej skazanie i ostateczną decyzję sądu.

Prawnik wyjaśnia

O prawie do obrony jak również implementacji dyrektywy o dostępie do adwokata pisaliśmy w naszych publikacjach:

• „O (nie)dostępnym dostępie do adwokata”
• „Wzmocnienie praw procesowych w postępowaniu karnym”
• „Prawo dostępu do obrońcy w świetle prawa europejskiego”

Do pobrania:

• Pismo HFPC do Prokuratora Okręgowego w Świdnicy