Choroby zakaźne w więzieniach – podsumowanie projektu

Kwestionariusz do badania jednostek penitencjarnych oraz zbiór standardów dotyczących pracy z więźniami cierpiącymi na choroby zakaźne do dwa podstawowe efekty projektu, w którym właśnie zakończyła swój udział HFPC.

Niewątpliwie jednostki penitencjarne to miejsca bardzo narażone na pojawienie się chorób zakaźnych. Tylko w przypadku wirusa HIV częstotliwość jego występowania w populacji więziennej jest ponad 50 razy wyższa niż wśród osób żyjących na wolności. Polska nie jest w tej materii wyjątkiem. Jeśli chodzi o choroby, przykładowo, aż 10% polskich chorych na gruźlicę żyje za murami jednostek penitencjarnych.

Istnieje wiele przyczyn takiego stanu. Nadreprezentacja w populacji więziennej osób z grup narażonych na wykluczenie, podejmowanie przez więźniów ryzykownych zachowań, przeludnienie oraz złe warunki bytowe tworzą idealne warunki do rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Stanowi to poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Duża fluktuacja osadzonych oraz liczne kontakty ze światem zewnętrznym sprawiają, że problem chorób zakaźnych w więzieniach jest nie tylko problemem systemu penitencjarnego lecz całego społeczeństwa.
Jednocześnie zagadnie to stanowi także ważny punkt w debacie na temat praw człowieka. Brak należytej opieki zdrowotnej, pozbawienie osadzonych możliwości leczenia, wykluczenie ich z substytucyjnej terapii środkami takimi, jak metadon, czy też osadzenie więźniów w warunkach sprzyjających rozwojowi chorób zakaźnych musi być uznawane za naruszenie praw człowieka.

Znajduje to odzwierciedlenie w licznych aktach prawnych, ustanawiających standardy należytej opieki nad osobami cierpiącymi z powodu chorób zakaźnych. „Żaden z nich nie podchodzi jednak do tematu całościowo, ustanawiając zespół standardów należytej opieki nad więźniami chorującymi na HIV, WZW typu C czy gruźlicę” – mówi Marcin Wolny, prawnik HFPC.

Potrzebę tę postanowił wypełnić finansowany przez Unię Europejską międzynarodowy projekt „Improving Prison Conditions by Strengthening Infectious Disease Monitoring”, w którym wzięła udział HFPC. W jego ramach powstał zbiór standardów dotyczących należytej opieki nad więźniami cierpiącymi z powodu HIV, HCV oraz gruźlicy.

Jego odzwierciedleniem jest narzędzie przeznaczone dla instytucji zajmujących się monitorowaniem miejsc pozbawienia wolności pod kątem występowania w nich zjawiska chorób zakaźnych. „Liczymy, że narzędzie to będzie niezwykle pomocne w pracy takich organów jak CPT, czy też Krajowy Mechanizm Prewencji i realnie zwiększy zainteresowanie tych instytucji problematyką chorób zakaźnych w więzieniach” – dodaje Marcin Wolny.

Trzecim z elementów projektu była analiza sytuacji w polskim systemie penitencjarnym. W jej ramach sporządzono raport prezentujący występowanie zjawiska chorób zakaźnych w Polsce oraz w polskich jednostkach penitencjarnych. Ponadto, w siedzibie HFPC odbyło się spotkanie poświęcone tym zagadnieniom. Wśród osób obecnych znaleźli się przedstawiciele strony rządowej, organizacje pozarządowe oraz eksperci.  Niestety, mimo trwającej ponad 3 godziny dyskusji nie udało się dojść do wspólnych wniosków, a w szczególności stwierdzenia, iż Służba Więzienna powinna wzmóc wysiłki w walce ze zjawiskiem chorób zakaźnych.

Zbiór standardów dotyczących pracy z więźniami cierpiącymi na choroby zakaźne dostępny jest tutaj.

Kwestionariusz do badania jednostek penitencjarnych w języku polskim dostępny jest tutaj, wersja angielska kwestionariusza dostępna jest tutaj.

Raport HFPC dotyczący sytuacji w Polsce dostępny jest tutaj.