Czy decyzja Prezesa UOKiK dotycząca koncentracji PKN Orlen i Polska Press jest zgodna z prawem? Pismo HFPC do RPO

♦ 5 lutego 2020 r. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów poinformował o wydaniu decyzji pozwalającej na przejęcie przez PKN Orlen kontroli nad Polska Press. W związku z tym koncern paliwowy stanie się właścicielem 20 dzienników regionalnych, 120 tygodników lokalnych, 500 witryn internetowych, uzyska również dostęp do ponad  17 milionów użytkowników portali wydawnictwa.

♦ HFPC wystąpiła do Rzecznika Praw Obywatelskich z pismem, w którym wyraża głębokie zaniepokojenie w związku z decyzją podjętą przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zwracamy się z prośbą do RPO o zaskarżenie rozstrzygnięcia na podstawie art. 14 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich.

♦ Rzecznik Praw Obywatelskich, m. in. powołując się na opinię HFPC, zaskarżył decyzję UOKiK. Jak napisano w komunikacie RPO: “Wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji (w tym zakaz wykonywania przez PKN Orlen praw udziałowych w Polska Press) RPO uzasadnia tym, że spółka kontrolowana przez Skarb Państwa – a za jej pośrednictwem politycy sprawujący władzę – mogą uzyskać łatwy wpływ na całokształt działalności poszczególnych redakcji”. 

Zdaniem Fundacji skupienie mediów regionalnych w rękach spółki Skarbu Państwa narusza szereg konstytucyjnych wartości, w tym gwarancje wolności słowa i obywatelskie prawo do informacji, a przez to wymaga pilnej reakcji Rzecznika jako organu stojącego na straży przestrzegania konstytucyjnych praw i wolności. 11 stycznia 2021 r. złożyliśmy opinię w postępowaniu przed UOKiK, ale nie została ona uwzględniona (opinia HFPC przesłana do Prezesa UOKiK).

W piśmie przedstawiliśmy analizę prawną i poddaliśmy w wątpliwość, że przejęcie Polska Press przez PKN Orlen nie zagrozi niezależności prasy regionalnej oraz pluralizmowi rynku medialnego.  Podkreśliliśmy, że konstytucyjna zasada wolności mediów, w tym prasy wyklucza prawne podporządkowanie władzom politycznym. W naszej ocenie decyzja wydana przez Prezesa UOKiK przyczyni się do naruszeń praw obywateli w zakresie otrzymywania rzetelnych informacji, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej. Ochrona swobody wypowiedzi w sektorze mediów prywatnych jest tym bardziej istotna w sytuacji, gdy przeprowadzona w 2016 r. reforma mediów publicznych doprowadziła do utraty możliwości bezstronnego relacjonowania przez nie działalności władzy.

Koncentracja PKN Orlen i Polska Press budzi również niepokój w kontekście opublikowanego w 2020 r. raportu, Monitor Pluralizmu Mediów, w którym wskazano na wysokie zagrożenie dla niezależności politycznej mediów w Polsce. W ocenie autorów problemy państw w tym zakresie są skutkiem braku regulacji dotyczących ochrony autonomii redakcyjnej. Ponadto zagrożenie związane jest z ogólnym brakiem politycznej niezależności mediów: nienależycie unormowanym w przepisach prawnych konflikcie interesów między sprawującymi władzę, a właścicielami środków przekazu, zwłaszcza na szczeblu lokalnym.

Opinia została opracowana w ramach grantu Media Legal Defence Initiative pomocy prawnej dla dziennikarzy i blogerów.