ETPC: Kontrola osobista tylko w uzasadnionych wypadkach

Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Milka p. Polsce, w którym stwierdził naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka polegające na poddawaniu osadzonego kontroli osobistej mimo braku podstaw do takiego działania.

„Helsińska Fundacja Praw Człowieka wskazywała na problemy w tym zakresie już w kwietniu 2010 r. W liście do Ministra Sprawiedliwości pisaliśmy, że obowiązujące rozwiązania dotyczące kontroli osobistych więźniów prowadzą do arbitralności i stwarzają pole do nadużyć. Teraz potwierdził to Europejski Trybunał Praw Człowieka” – mówi Marcin Wolny, prawnik HFPC.

Podstawą wyroku ETPC była sprawa pana Sławomira Milka, który w trakcie pobytu w jednostkach penitencjarnych kilkukrotnie odmówił poddania się kontroli osobistej. W następstwie tego zachowania dyrektorzy zakładów karnych, w których przebywał skarżący, ukarali go kilkoma karami dyscyplinarnymi. Wśród nich znalazły się nagana, pozbawienie możliwości otrzymania paczki żywnościowej, a także umieszczenie w izbie izolacyjnej. Odwołania S. Milka do sądu penitencjarnego nie przyniosły rezultatu.

ETPC uznał, że w sprawie S. Milka doszło do naruszenia art. 8 EKPC stanowiącego między innymi, że każdy ma prawo do ochrony swojej prywatności. ETPC stwierdził, że taka ingerencja państwa w fizyczną i psychiczną integralność jednostki musi być proporcjonalna do jej zamierzonego celu. Dlatego kontrole osobiste winny być, zdaniem ETPC, przeprowadzane w odpowiedni sposób.

ETPC zwrócił uwagę, że brak było dowodów wskazujących na to, że skarżący może posiadać przy sobie niebezpieczne przedmioty. S. Milka nie dał w przeszłości powodów, żeby przypuszczać, że może przemycać takie przedmioty na teren jednostki penitencjarnej. Zdaniem ETPC stosowanie środków, takich jak kontrola osobista, o charakterze inwazyjnym czy wręcz poniżającym, musi być zawsze podparte wiarygodnym uzasadnieniem ze strony władz jednostki penitencjarnej.

Jednocześnie ETPC odnotował stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich z grudnia 2014 r. wskazujące na brak możliwości kontestowania przez osadzonych decyzji funkcjonariuszy Służby Więziennej o poddaniu więźnia kontroli osobistej. W ocenie ETPC brak takiego efektywnego środka znacząco utrudnia realizację na poziomie krajowym wymogu należytego uzasadniania decyzji o zastosowaniu kontroli osobistej więźnia.

„To ważne orzeczenie z punktu widzenia praw osób przebywających w jednostkach penitencjarnych” – komentuje Marcin Wolny. „Wskazuje ono na konieczność zmian prawnych w zakresie kontroli osobistych osadzonych. Ustawodawca powinien wyeliminować arbitralność decyzji o kontroli i poddać je weryfikacji sądu penitencjarnego. Należałoby też położyć większy nacisk na proporcjonalność stosowania tego środka. Można na przykład rozważyć wprowadzenie kilku rodzajów kontroli osobistych, które różniłyby się stopniem ingerencji w integralność fizyczną jednostki” – dodaje Marcin Wolny.

Z treścią wyroku w języku angielskim można się zapoznać tutaj.