ETPC: Polska wciąż nie rozwiązała problemu przewlekłości postępowań

Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał dziś wyrok pilotażowy w połączonych sprawach Rutkowski i inni przeciwko Polsce. Trybunał uznał, że przewlekłość postępowania oraz sprzeczne z standardami konwencyjnymi funkcjonowanie skargi na przewlekłość postępowania to w Polsce problem systemowy. Sprawy, w których zapadł dziś wyrok, to wierzchołek góry lodowej. Na rozpoznanie czeka w Trybunale prawie 600 podobnych spraw z Polski.

The European Court of Human Rights has entered a pilot judgment in the joined cases of Rutkowski and Others v. Poland. The Court has decided that the excessive length of the proceedings and the application of respective complaint procedure, which fail short of Convention standards, are a systemic problem in Poland. The cases resolved by the judgment are just a tip of an iceberg. Six hundred of similar matters await a hearing at the ECtHR.

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu

Trybunał rozpoznawał trzy sprawy, w których postępowania trwały kolejno 8, 11 i 14 lat. Dwóm skarżącym sądy nie przyznały żadnej kompensacji za przewlekłe postępowanie, a trzeciemu skarżącemu, panu Rutkowskiemu, sądy zasądziły 2.000 zł kompensaty za przewlekłe postępowanie.

Trybunał uznał, że w wszystkich tych sprawach doszło o naruszenia prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie oraz prawa do skutecznego środka odwoławczego.

„Trybunał uznał, że te naruszenia powstały na gruncie praktyki ukształtowanej w Polsce, która jest sprzeczna z standardami wypracowanymi przez ETPC” – mówi Irmina Pacho, prawniczka HFPC. „W wyniku tej praktyki mamy do czynienia zarówno z przewlekłością postępowań sądowych jak i przyznawaniem za małych sum pieniężnych z tytułu przewlekłości postępowania” – dodaje Irmina Pacho.

Skargę na przewlekłość postępowania wprowadzono w 2004 r., po wyroku ETPC, w którym również wytknął Polsce problem nadmiernie długich postępowań. Ustawa o skardze została znowelizowana w 2009 r. Wtedy też wprowadzono  m.in. obowiązek zasądzenia kwoty pieniężnej w sytuacji stwierdzenia przewlekłości postępowania oraz podwyższono górną granicę tej kwoty do 20.000 zł.

Nierozwiązanym problemem pozostawało jednak to, w jaki sposób oceniać przewlekłość postępowania. Sądy brały pod uwagę albo całość postępowania albo jego poszczególne etapy. W końcu Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że przy badaniu przewlekłości ocenie sądowej podlega całość postępowania. „Jednym z głównych skutków fragmentarycznego badania przez sądy toku postępowania było zasądzanie za małych kwot pieniężnych” – mówi Irmina Pacho, prawniczka HFPC.

ETPC w dzisiejszym wyroku podkreślił, że te zbyt niskie sumy pieniężne przyznawane z tytułu przewlekłości postępowań stanowią o systemowym problemie, który nie może zostać wyeliminowany jedynie uchwałą Sądu Najwyższego.

Wyrok ETPC w sprawie Rutkowski i inni przeciwko Polsce wyrok pilotażowy. To oznacza, że Trybunał zobowiązał Polskę do podjęcia dalszych działań mających na celu zagwarantowanie, iż praktyka sądów polskich będzie zgodna z Konwencją.

Trybunał wydając dzisiejszy wyrok zakomunikował jednocześnie rządowi  prawie 600 spraw dotyczących podobnych naruszeń do tych, które poruszone zostały w wyroku Rutkowski i inni przeciwko Polsce.

„Polska ma dwa lata, by zakończyć wszystkie te sprawy poprzez zapewnienie odpowiedniej kompensacji naruszenia praw skarżących” – dodaje Irmina Pacho.

W postępowaniu przed ETPC jednego ze skarżących reprezentował dr Adam Bodnar oraz Irmina Pacho, prawnicy HFPC.
In Rutkowski and Others v. Poland, the Strasbourg court examined three domestic cases which were pending for 8, 11 and 14 years. Polish courts awarded no compensation to two complaints, while the third one, Mr Rutkowski, received PLN 2,000 worth of compensation for excessively lengthy proceedings.

The ECtHR held that all three cases involved a violation of the right to have a hearing within a reasonable time, and the right to an effective remedy.

“The Court found that these violations had been a consequence of a judicial practice developed in Poland, which contravenes the standards of the ECtHR”, says Irmina Pacho, a lawyer at the HFHR. “This practice results in both excessively lengthy court proceedings, and too low monetary awards granted to persons bearing negative consequences of such excessive length of proceedings”, Ms Pacho adds.

The complaint against the excessive length of the proceedings was introduced in 2004, in the wake of an ECtHR judgment in which the Court criticised Poland for excessively lengthy court cases. The law governing the complaint was amended in 2009, when courts became obliged to award financial compensation in the event that the excessive length of the proceedings was shown; also, the maximum amount of the compensation was then increased up to PLN 20,000.

For a time, the courts struggled with the problem of how to assess the excessiveness of the length of proceedings; some judges considered proceedings as a whole, while some examined individual stages of dragging cases. Ultimately, the Supreme Court held that an assessment of the excessive length of judicial proceedings should cover the entire litigation. “One of the key effects of the ‘fragmented’ approach taken by courts in examining proceedings was awarding insufficient compensation”, Irmina Pacho says.

The ECtHR has emphasised that too low compensation awarded for delays in proceedings is a sign of a systemic problem that cannot be eliminated by a single resolution of the Supreme Court.

The ECtHR judgment issued in Rutkowski and Others v. Poland is a pilot judgment, which means that the Court has obliged Poland to take further action in order to ensure that the practice of Polish courts is brought in line with the Convention.

In entering the judgment, the Court communicated to the Government nearly 600 cases that involve violations similar to those alleged in the Rutkowski and Others judgment.

“Poland has two years to close all these cases by providing adequate compensation for complainants’ rights that have been violated”, Ms Pacho explains.

In proceedings before the ECtHR, one of the applicants was represented by Dr Adam Bodnar and Irmina Pacho, HFHR lawyers.