HFPC i Koalicja na Rzecz Równych Szans o projekcie nowelizacji ustawy równościowej

W 2010 r. została przyjęta ustawa równościowa, której celem było wdrożenie niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Ustawa od początku budziła zastrzeżenia organizacji pozarządowych. W przyszłym tygodniu Sejm będzie obradował nad poselskim projektem nowelizacji tej ustawy. Z tej okazji Koalicja na Rzecz Równych Szans, do której należy Helsińska Fundacja Praw Człowieka, wydała dziś swoje stanowisko w tej sprawie.

„Jednym z największych mankamentów obecnie obowiązującej ustawy jest zróżnicowanie ochrony w zależności od cechy, ze względu na którą następuje nierówne traktowanie” – tłumaczy dr Dorota Pudzianowska, prawniczka HFPC. „Na przykład przed dyskryminacją w zakresie opieki zdrowotnej chronione są tylko osoby o określonym pochodzeniu rasowym, etnicznym czy narodowym, ale już nie osoby niepełnosprawne czy homoseksualne. Takie różnicowanie nie ma racjonalnego uzasadnienia i rodzi wątpliwości z punktu widzenia Konstytucji RP”.

W nowelizacji proponuje się zrównanie zakresu ochrony bez względu na cechę, z powodu której następuje dyskryminacja. Ponadto w projekcie zawarto propozycje doprecyzowania definicji różnych form dyskryminacji oraz wprowadzenia utrwalonych już w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej rodzajów dyskryminacji.

Chodzi tutaj na przykład o dyskryminację wielokrotną, która dotyczy sytuacji, kiedy ktoś jest dyskryminowany ze względu na więcej niż jedną posiadaną cechę, jak chociażby bycie kobietą oraz muzułmanką. A także o dyskryminację przez asocjację, która dotyczy sytuacji, gdy ktoś jest dyskryminowany poprzez skojarzenie z osobą posiadającą daną cechę, np. matka jest dyskryminowana w miejscu pracy ze względu na swoje niepełnosprawne dziecko.

Jednym z głównych założeń nowelizacji jest także wprowadzenie otwartego katalogu cech prawnie chronionych, tj. nieograniczanie ochrony przed dyskryminacją jedynie do nielicznych cech. „Takie rozwiązanie zapewni naszym zdaniem lepszą realizację postanowień artykułu 32 Konstytucji, zgodnie z którym nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny” – mówi Karolina Kędziora, wiceprezeska Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego.

Nowy projekt ustawy zakłada rozciągnięcie ochrony przed dyskryminacją w pełnym zakresie na sferę edukacji (a nie jedynie „oświatę i szkolnictwo wyższe”) oraz treści zawarte w środkach masowego przekazu i ogłoszeniach dotyczących dostępu i dostarczania towarów oraz usług. Istotną zmianą, którą wprowadziłby projekt jest zobowiązanie organów administracji rządowej i jednostek samorządu do opracowywania i realizowania programów równego traktowania.

W świetle obecnie obowiązującej ustawy ofiara nierównego traktowania może dochodzić jedynie odszkodowania, ustawa nie przewiduje możliwości zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę związaną z nierównym potraktowaniem. „Nowelizacja obejmuje również ten aspekt. W świetle projektu osoba poszkodowana przez nierówne traktowanie będzie mogła dochodzić odszkodowania oraz zadośćuczynienia” – mówi Zofia Jabłońska, prawniczka Kampanii Przeciw Homofobii.

Ustawa w obecnym kształcie nie realizuje zakładanych celów. O bezużyteczności obecnie obowiązujących przepisów świadczy nikła liczba spraw sądowych wszczynanych na ich podstawie. Jak wskazują oficjalne statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości, w 2011 r. do sądów polskich wpłynęło jedynie 30 spraw, a w 2012 – jedynie 6. Jednakże, po dokładnej analizie tych spraw dokonanej przez Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego okazało się, że prawie żadna z wniesionych spraw nie miała oparcia w przepisach nowej ustawy.

Organizacje skupione w nieformalnej platformie – Koalicji na Rzecz Równych Szans (52 fundacje i stowarzyszenia) apelują o podjęcie prac nad projektem ustawy nowelizującej obecnie funkcjonującą ustawę antydyskryminacyjną i jak najszybsze wdrożenie jej przepisów w życie.