Komitet Ministrów Rady Europy wezwał Polskę do zapewnienia efektywnego dostępu do legalnej aborcji

Komitet Ministrów Rady Europy wezwał rząd Polski do podjęcia niezwłocznych działań, które zapewnią skuteczny dostęp do legalnych zabiegów przerwania ciąży, w tym do informacji o  możliwości skorzystania z takiego zabiegu. Komitet wyraził poważne zaniepokojenie, że Polska jeszcze nie wprowadziła efektywnych procedur w tym zakresie.

Rekomendacje Komitetu Ministrów Rady Europy

Komitet Ministrów to organ Rady Europy, który między innymi monitoruje wykonywanie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez władze państw członkowskich. Podczas sesji trwającej od 18 do 20 września 2018 r. zajmował się jedną ze spraw przegranych przez Polskę dotyczącą braku dostępu do legalnej aborcji – P. i S. przeciwko Polsce. Fundacja w sierpniu przesłała Komitetowi uwagi, w których wskazała, że wyrok nie został w pełni wykonany.

Komitet zwrócił się do władz o przedstawienie dodatkowych informacji na temat zagwarantowania dostępu do zabiegów przerwania ciąży, w szczególności gdy do zapłodnienia doszło w wyniku czynu zabronionego. Rząd powinien wskazać w jaki sposób kobieta ubiegająca się o aborcję może skorzystać z przysługującego jej świadczenia w sytuacji gdy lekarz odmawia wykonania zabiegu ze względu na klauzulę sumienia. Komitet poprosił też o wyjaśnienie, co w sytuacji gdy placówka medyczna mino zawartego kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia nie wykonuje zabiegu przerwania ciąży.

Rząd polski został wezwany do szybkiego przedstawienia konkretnych informacji i danych statystycznych o przypadkach, w których kobiety nie mogą skorzystać z przysługującego im prawa do przerwania ciąży. Ponadto władze powinny wskazać jakie środki są podejmowane w celu zapewnienia kobietom właściwych i wiarygodnych informacji o tym, jakie działania powinny podjąć, aby móc poddać się zabiegowi.

Warto podkreślić, że Komitet prosił o przekazanie analogicznych informacji już w zeszłym roku, w szczególności o sprawach, w których podjęte zostały kroki prawne przeciwko lekarzom i placówkom, które wbrew posiadanym kontraktom z NFZ nie realizują pełnego zakresu świadczeń wynikającego z tych umów. W raporcie z 21 czerwca 2018 r przesłanym Komitetowi rząd stwierdził, że NFZ nie otrzymał żadnych skarg od pacjentów w związku z odmową wykonania aborcji. Jednak z danych uzyskanych przez HFPC wynika, że od 2008 r do 2017 r.  NFZ prowadził 4 postępowania w sprawie nałożenia kary na placówki medyczne w razie stwierdzenia niewykonania lub nienależytego wykonania umowy z NFZ w zakresie zabiegu przerwania ciąży. Tylko jedno postępowanie zakończyło się nałożeniem kary umownej. Z informacji Rzecznika Praw Pacjenta wynika, że w latach 2008-2017 rozpatrywał 20 skarg w sprawach dotyczących odmowy wykonania zabiegu przerwania ciąży.

Nieefektywna procedura
W uwagach przesłanych do Komitetu Ministrów, HFPC podkreśliła, że dotychczas w Polsce nie wprowadzono efektywnej i szybkiej procedury, która gwarantowałaby kobietom możliwość realizacji prawa do wykonania aborcji. Zdaniem Fundacji takich wymogów nie spełnia możliwość zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii lub orzeczenia lekarskiego, który miał pozwalać na odwołanie się od decyzji lekarza odmawiającego wykonania zabiegu. Procedura ta jest zbyt sformalizowana i nie gwarantuje szybkiego i terminowego rozpatrzenia sprzeciwu. Ponadto W 2015 r. Trybunał Konstytucyjny uznał, że lekarz nie ma obowiązku wskazywania pacjentowi innej możliwości uzyskania świadczenia medycznego, którego sam nie chce wykonać ze względów światopoglądowych.  Od tego momentu żaden z przepisów nie nakłada wprost na żaden podmiot obowiązku poinformowania o możliwości wykonania aborcji u innego lekarza w sytuacji powołania się na klauzulę sumienia. W konsekwencji prawo kobiet do przerwania ciąży może mieć charakter czysto iluzoryczny.

Komitet Ministrów podjął decyzję, że będzie nadal nadzorował wykonanie wyroku w sprawie P. i S. p. Polsce i ponownie zajmie się sprawą w marcu 2019 r.

Uwagi HFPC przesłane do Komitetu Ministrów Rady Europy można znaleźć tutaj.