Niekonstytucyjna przyszłość Azerbejdżanu

Prezydent Azerbejdżanu, Ilham Aliyev, zaproponował szereg poprawek do Konstytucji. Zmiany te są inspirowane sytuacją i wydarzeniami w Turcji. 26 września 2016 r. ma się odbyć referendum, w którym Azerowie zadecydują o przyszłości Konstytucji. Istnieje jednak obawa, że referendum, podobnie jak wybory parlamentarne i wybory na Prezydenta kraju, nie będzie przeprowadzone uczciwie.

Proponowane zmiany w Konstytucji mogą rodzić zastrzeżenia ze względu na międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka. Z tych względów Helsińska Fundacja Praw Człowieka zwróciła się do Sekretarza Generalnego Rady Europy Thorbjorna Jaglanda o skierowanie projektu zmian Konstytucji do Komisji Weneckiej, w celu zbadania ich zgodności ze standardami prawa międzynarodowego.

Wątpliwości HFPC budzi w szczególności nowy artykuł 2, który stanowi, że wszelkie nadużycia praw są zakazane. „Zasadą we wszystkich konstytucjach, jak również aktach prawa międzynarodowego jest to, że prawa człowieka i ich przestrzeganie jest regułą. Wyjątki są dopuszczalne tylko w okolicznościach doprecyzowanych prawem i proporcjonalnych” – tłumaczy prawniczka HFPC, Dominika Bychawska-Siniarska. „Nadużycie praw” jest stwierdzeniem ogólnym i nieprecyzyjnym, dającym możliwość nadmiernego ograniczania podstawowych wolności, których respektowanie i tak jest utrudnione w Azerbejdżanie. Podobnie ogólne i nieprecyzyjne ograniczenia wprowadza się co do prawa własności, co jest szczególnie groźne w kontekście masowych wywłaszczeń w Baku.

„Szczególnie groźne wydają się dodatkowe kompetencje Prezydenta, który będzie mógł decydować o zorganizowaniu dodatkowych wyborów na Prezydenta. Może to posłużyć w praktyce jako środek propagandowy, mający na celu legitymizację kontrowersyjnych działań Prezydenta i pokazanie światu, że naród nadal potrzebuje Alijeva. Nie można bowiem liczyć w obecnej sytuacji na sprawiedliwe wybory” – dodaje prawniczka.

HFPC zwróciła również uwagę, że Prezydent uzyska dodatkowe kompetencje w zakresie wyboru wiceprezydenta, który będzie mógł sprawować tymczasowo funkcję głowy państwa. Może to prowadzić do sytuacji, w której następca I. Alijeva zostanie przez niego mianowany – a długofalowo – do ugruntowania opresyjnego reżimu jaki panuje w Azerbejdżanie.

List do Sekretarza Generalnego Rady Europy dostępny jest tutaj.