NSA: instytucja umorzenia zaległości podatkowych nie może być fikcją

Do takiego wniosku doszedł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku w sprawie skargi kasacyjnej podatnika, w której kwestionował on odmowę umorzenia zaległości podatkowej powstałej w związku z naruszeniem prawa do sądu.

Sprawa dotyczyła mężczyzny, który w postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym nie miał możliwości zakwestionowania błędnej decyzji określającej wymiar podatku. Podatnik domagał się umorzenia powstałych zaległości podatkowych, lecz organy rozpatrujące jego prośbę odmówiły mu powołując się na luz decyzyjny, którym zgodnie z prawem dysponowały oceniając zasadność wniosku. Z poglądem tym zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny. NSA uchylił jednak wyrok WSA, jak i decyzję Dyrektora Izby Skarbowej przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia.

W postępowaniu przed NSA HFPC złożyła opinię przyjaciela sądu, w której zauważyła, że instytucja umorzenia zaległości podatkowych zawarta w przepisach Ordynacji Podatkowej nie może być instytucją martwą, stosowaną mechanicznie przez organy administracji. Pełna uznaniowość w tym zakresie powinna być ograniczona przesłankami określonymi w Ordynacji Podatkowej, a spełnienie chociażby jednej z nich powinno skutkować umorzeniem zaległości podatkowej.

NSA podzielił zdanie HFPC i podatnika. W ustnych motywach wyroku NSA zaznaczył, że w przeciwieństwie do regulacji sądownictwa administracyjnego w Polsce obowiązujących w 20-leciu międzywojennym obecnie obowiązujące przepisy nie zakazują sądom kontroli dyskrecjonalnych decyzji administracji. Tym samym sądy mają możliwość badania zgodności z prawem decyzji uznaniowych. Sąd stwierdził, że dotychczasowa kontrola uznania administracyjnego w tej sprawie ograniczała podatnikowi w istotnym stopniu prawo do sądu.

NSA stwierdził, że uznaniowością nie jest objęte ustalenie istnienia przesłanek niezbędnych do umorzenia tj. interesu publicznego i prywatnego. W ocenie sądu ulgi podatkowe określone w art 67a stanowią element pomocy państwa podatnikowi, a nie formę przywileju. Celem ich stosowania jest to, by państwo wskutek dochodzenia należności nie poniosło kosztów większych niż w wyniku odstąpienia od realizacji obowiązku podatkowego.

„Ten wyrok jest zapowiedzią zmiany dotychczasowej linii orzeczniczej sądów administracyjnych, które bardzo często kontrolę decyzji uznaniowych ograniczały jedynie do kontroli spełnienia przez nie wymogów formalnych, nie analizując ich meritum” – komentuje Adam Ploszka, prawnik HFPC.
Sprawa była prowadzona w ramach programu kliniki „Prawa Człowieka a Podatki”.

Z opinią HFPC można zapoznać się tutaj.