Opinia do ETPC w związku z nielegalnymi miejscami detencji i stosowaniem tortur we wschodniej Ukrainie

Helsińska Fundacja Praw Człowieka wraz z Wschodnioukraińskim Centrum Inicjatyw Społecznych złożyła opinię przyjaciela sądu do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Fonina i inni przeciwko Ukrainie i Rosji (skarga nr 66264/14).

Skargę złożyli krewni osób, które zostały zatrzymane przez bojówkarzy na wschodzie Ukrainy. Zatrzymanych pozbawiono możliwości poinformowania bliskich o miejscu pobytu, przetrzymywano w nielegalnych miejscach detencji i torturowano. Wśród nich są zarówno wojskowi pojmani w trakcie walk, jak i cywile zatrzymani przez bojówkarzy.

W opinii do Trybunału przedstawiono skalę problemu związanego z nielegalnymi miejscami detencji, powszechnym stosowaniem tortur i arbitralnego zatrzymania na obszarach dotkniętych konfliktem zbrojnym we wschodniej części Ukrainy.

Nielegalne miejsca detencji

Na początkowym etapie konfliktu zbrojnego w Donbasie bojówkarze tzw. Ługańskiej i Donieckiej Republiki Ludowej (ŁRL i DRL) powszechnie tworzyli nielegalne miejsca detencji. Podobne miejsca pozbawienia wolności były aranżowanie również przez stronę ukraińską, w szczególności przez bataliony ochotnicze. Pomimo zmniejszenia intensywności konfliktu na wschodzie Ukrainy, arbitralne pozbawianie wolności nadal jest codziennością w Donbasie.

W opinii HFPC przedstawiła dane dotyczące nielegalnych miejsc pozbawienia wolności oraz warunków w nich panujących. Do lipca 2018 roku, na podstawie świadectw ofiar, udało się zidentyfikować 178 miejsc nielegalnego pozbawienia wolności stworzonych przez bojówkarzy tzw. DRL i ŁRL (108 w obwodzie donieckim i 70 w obwodzie ługańskim) oraz 12 miejsc zaaranżowanych przez stronę ukraińską. W opinii Fundacja opisała różne rodzaje nielegalnych miejsc detencji, które istnieją na wschodzie Ukrainy, jak również rodzaje budynków i pomieszczeń wykorzystywanych w tym celu, m.in. punkty kontrolne, komendy policji, budynki administracji publicznej, restauracje. Świadectwa dotyczące liczby więźniów przetrzymywanych w nielegalnych miejscach pozbawienia wolności są jednak niepełne, w związku z tym w opinii podano szacunkową liczbę przetrzymywanych tam osób.

Stosowanie tortur i nieludzkie traktowanie

Na podstawie licznych świadectw ofiar oraz informacji od organizacji międzynarodowych, które monitorują sytuację we wschodniej Ukrainie, możemy stwierdzić, że bojówkarze tzw. DRL i ŁRL stosowali tortury i nieludzkie traktowanie na masową skalę. Byli więźniowie opowiadali, że stosowano wobec nich zarówno przemoc fizyczną (byli bici, podduszani, stosowano wobec nich elektrowstrząsy, odmawiano snu i jedzenia, gwałcono), jak i psychiczną (pozorowane egzekucje, zmuszanie do oglądania torturowania innych zatrzymanych, udział w paradach jeńców). „Złamali mi żebra i całe moje ciało było czarne. Bili mnie rękami, nogami i bronią podczas oraz pomiędzy przesłuchaniami” – opowiada jedna z ofiar.

W opinii do ETPC HFPC opisała również warunki, w jakich byli przetrzymywani jeńcy. Większość zatrzymanych przebywała w niedostosowanych do tego celu pomieszczeniach i w warunkach niespełniających standardów międzynarodowych. Przetrzymywanie ludzi w takich warunkach prowadzi do nieludzkiego i poniżającego traktowania.

Wszystkie dane statystyczne i świadectwa ofiar przedstawione w opinii pochodzą z bazy danych ukraińskiej Koalicji organizacji pozarządowych „Sprawiedliwość na rzecz pokoju na Donbasie”.

Opinia przyjaciela sądu dostępna jest tutaj.