Opinia HFPC w sprawie projektu zmiany kodeksu karnego oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego

Przygotowany przez rząd projekt nowelizacji kodeksu karnego i ustawy o ochronie zdrowia psychicznego przewiduje utworzenie „ośrodków terapii osobowości”, działających w ramach systemu ochrony zdrowia psychicznego.

„W świetle projektu będzie możliwe umieszczenie w takich ośrodkach skazanych, którzy odbyli karę pozbawienia wolności za popełnione przestępstwo, a którzy nadal mogą stwarzać zagrożenie dla innych osób” – mówi Barbara Grabowska, prawniczka HFPC.

O umieszczeniu w takim ośrodku będzie decydował sąd opiekuńczy. Przesłankami do umieszczenia w ośrodku będą m.in. choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, zaburzenie osobowości lub zaburzenie preferencji seksualnych, które mają skutkować tym, że dana osoba zagraża życiu, zdrowiu lub wolności seksualnej innych osób albo rozwojowi seksualnemu małoletnich. Wniosek o umieszczenie w ośrodku może złożyć dyrektor zakładu karnego, w którym przebywa skazany.

HFPC skierowała do Ministerstwa Sprawiedliwości opinię do tego projektu. Zdaniem Fundacji głównym mankamentem projektu jest uznanie, że podstawą umieszczenia w ośrodku terapii osobowości będą m.in. „zaburzenie osobowości” lub „zaburzenie preferencji seksualnych”, które nie stanowią chorób psychicznych.

Tym samym, w świetle projektu możliwe będzie zamknięcie w ośrodku osoby, która jest zdrowa psychicznie. „Tak szeroko zdefiniowane przesłanki jak “zaburzenie osobowości” lub “zaburzenie preferencji seksualnych” mogą rodzić wątpliwości co do zgodności projektu z  Europejską Konwencją Praw Człowieka” – tłumaczy Barbara Grabowska.

Według Konwencji dopuszczalne jest „zgodne z prawem pozbawienie wolności osoby w celu zapobieżenia szerzenia przez nią choroby zakaźnej; osoby umysłowo chorej, alkoholika, narkomana lub włóczęgi”. W sytuacji, gdy możliwość pozbawienia wolności nie dotyczy osoby chorej umysłowo, ale nieprecyzyjnego katalogu osób z „zaburzeniami osobowości”, może się okazać, że projektowana regulacja narusza standard gwarantowany Konwencją.

Konwencja przewiduje również zakaz karania bez podstawy prawnej. W ocenie HFPC projektodawca stara się uniknąć regulacji, które czyniłyby z umieszczenia w ośrodku terapii osobowości drugą karę za popełniony czyn, za który sprawca odbył już karę. Z drugiej zaś strony proponuje się przepisy, które przyszłe prawdopodobieństwo popełnia czynu zabronionego ściśle wiążą z karą pozbawienia wolności za czyn uprzednio popełniony.

„W opinii wskazaliśmy również, że kluczowe w trakcie prowadzenia dalszych prac nad projektem będzie uwzględnienie stanowiska lekarzy psychiatrów odnośnie do tego projektu” – mówi Barbara Grabowska. To właśnie opinie lekarzy psychiatrów będą miały fundamentalne znaczenie dla decyzji podejmowanych przez sądy opiekuńcze w sprawach o umieszczenie w ośrodkach terapii osobowości. Opinia dostępna jest tutaj.