Pierwszy wyrok Trybunału w Strasburgu dotyczący detencji cudzoziemców w Polsce

Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie umieszczenia rodziny cudzoziemców w strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców w Kętrzynie (sprawa Bistieva przeciwko Polsce, skarga nr 75157/14).

Rodzina trafia do strzeżonego ośrodka

Sprawa dotyczy rodziny z Czeczenii (rodziców z dziećmi), która złożyła do Urzędu do Spraw Cudzoziemców wniosek o nadanie statusu uchodźcy. W 2013 r. polskie władze odmówiły rodzinie i orzekły o jej wydaleniu. Wówczas cała rodzina wyjechała do Niemiec, a podczas pobytu za granicą urodziło się kolejne dziecko. W styczniu 2014 r. matka wraz z dziećmi zostali przekazani do Polski i umieszczeni w Strzeżonym Ośrodku dla Cudzoziemców w Kętrzynie w oczekiwaniu na wydalenie. Wojewoda warmińsko-mazurski uznał jednak, że pobyt dziecka urodzonego w Niemczech jest legalny i przez to nie musi opuszczać Polski.

Podczas pobytu w strzeżonym ośrodku, rodzina złożyła kolejny wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Ojcu skarżącej w osobnym postępowaniu nadany został status uchodźcy w oparciu o podobne powody, jakie podała skarżąca, dlatego Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wstrzymał wykonanie swojej wcześniejszej decyzji o wydaleniu. Rodzina została zwolniona z ośrodka dopiero pod koniec czerwca 2014 r.

ETPC: to naruszenie prawa do życia rodzinnego

Trybunał po zapoznaniu się ze sprawą rodziny Bistiewów stwierdził naruszenie prawa do życia rodzinnego wobec nich. W wyroku stwierdzono, że doszło do tego przez niewzięcie pod uwagę dobra trójki dzieci podczas decydowaniu o pozbawieniu wolności, do czego polskie władze były zobowiązane na podstawie przepisów prawa (m.in. Konwencji praw dziecka ONZ czy Karty praw podstawowych UE).

Sam fakt, że dzieci są umieszczane w ośrodku strzeżonym razem z rodzicami, w opinii Trybunału nie stanowi zapewnienia najlepszego interesu dziecka. Ponadto Trybunał uznał, że polskie władze powinny rozważyć zastosowanie środków wolnościowych, a detencja powinna zawsze być rozwiązaniem, po które sięga się w ostateczności. W wyroku stwierdzono również, że okres pozbawienia wolności (5 miesięcy i 20 dni) był zbyt długi, a postępowania administracyjne prowadzone wobec dzieci pozbawionych wolności powinny być prowadzone szybciej i z większą starannością.

Jednocześnie Trybunał uznał, że w zakresie naruszenia prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego nie została wyczerpana ścieżka krajowa. Skarżący powinni najpierw złożyć wniosek o zadośćuczynienie za niesłuszne umieszczenie w strzeżonym ośrodku do sądu krajowego.

„Jest to pierwszy wyrok ETPC odnoszący się do umieszczania dzieci w strzeżonych ośrodkach. Jednocześnie potwierdza on obawy wysuwane od lat przez organizacje pozarządowe [m.in. w raporcie HFPC i SIP „Wciąż za kratami”], że dobro dzieci nie jest w odpowiedni sposób brane pod uwagę przy decydowaniu o umieszczeniu rodzin w tego typu placówkach” – powiedział Jacek Białas, prawnik HFPC reprezentujący skarżących przed Trybunałem w Strasburgu. „Mam nadzieję, że to orzeczenie wpłynie na praktykę działania polskich władz w tym zakresie i dobro dziecka będzie zawsze badane w takich sprawach” – dodał.

Zadośćuczynienie za pobyt w ośrodku

Jednocześnie obawy budzi wskazana przez Trybunał konieczność występowania do sądów krajowych o zadośćuczynienie za niesłuszne umieszczenie w strzeżonym ośrodku. Z obserwacji HFPC wynika, że  orzecznictwo ETPC dotyczące detencji cudzoziemców nie jest stosowane przez polskie sądy, a zatem będzie bardzo trudno uzyskać zadośćuczynienie za naruszenie Konwencji na drodze krajowej. To z kolei znacznie wydłuży czas oczekiwania na wyrok ETPC. Ponadto cudzoziemcy niesłusznie pozbawieni wolności mogą być deportowani jeszcze przez złożeniem wniosku do sądu krajowego, a ich nieobecność w Polsce utrudni lub wręcz uniemożliwi uzyskanie zadośćuczynienia w tym trybie.

Wyrok dostępny jest tutaj.