Raport “Biegli sądowi w Polsce”

„Status biegłych sądowych, w szczególności zasad weryfikowania ich kompetencji, wymaga uregulowania na poziomie ustawy” – to główna teza raportu „Biegli sądowi w Polsce” ogłoszonego dzisiaj podczas konferencji prasowej w siedzibie Polskiej Rady Biznesu.

Dokument został przygotowany w ramach współpracy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Polskiej Rady Biznesu. Raport analizuje m.in. obecny stan prawny dotyczący biegłych sądowych oraz praktykę ich powoływania oraz odwoływania.

„Rola biegłych w prowadzonych postępowaniach jest na tyle istotna, że ich status powinien zostać szczegółowo uregulowany w ustawie. Obecnie regulacja ta jest niepełna i rozproszona” – wskazuje Marcin Wolny, współautor raportu.

Projekt założeń ustawy o biegłych sądowych przyjęty w marcu 2014 r. przez Radę Ministrów stanowi częściową propozycję rozwiązania tej sytuacji. Niestety projekt ten pomija kwestię systemu wynagrodzeń dla biegłych sądowych, które obecnie są uregulowane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.

„Konieczne jest określenie ram finansowych, które pozwolą ukształtować wynagrodzenia biegłych i instytutów specjalistycznych na poziomie, który zachęci najlepszych specjalistów do występowania w charakterze biegłych” – wskazuje adw. Artur Pietryka, współautor raportu.

W raporcie wskazuje się, że kluczową rolę w zapewnieniu biegłych o najwyższym poziomie wiedzy są skuteczne mechanizmy nadzoru nad biegłymi, w szczególności ze strony prezesa sądu okręgowego. Obecnie jest to najważniejszy problem związany z funkcjonowaniem biegłych sądowych, ponieważ prezes sądu okręgowego nie dysponuje środkami, które pozwoliłyby mu zweryfikować poziom wiedzy potencjalnego biegłego.

Oprócz osób prywatnych pełniących funkcję biegłych sądowych, niezwykle istotna rola odgrywana jest także przez instytuty naukowe lub specjalistyczne powoływane do sporządzania opinii na potrzeby postępowań. Oprócz Instytutu Ekspertyz Sądowych im. prof. dr. Jana Sehna czy Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji funkcję taką pełnią również instytuty prywatne. Praktyka organów ścigania niejednokrotnie udowodniła, iż podmioty te nie dysponują nieraz na stałe zatrudnioną kadrą ekspercką czy zapleczem technicznym. Także to zagadnienie ma zostać uregulowane  w projekcie ustawy o biegłych sądowych.

Okazuje się jednak, że także praktyka powoływania biegłych przez sądy lub prokuratury staje się powodem dalszych problemów. Zdarza się, że po opinię biegłych sięga się zbyt często, np. w sprawie Worwa przeciwko Polsce skarżąca została pięciokrotnie poddana badaniom psychiatrycznym w celu ustalenia jej poczytalności. Inna zła praktyka wiąże się z tym, że organy procesowe nie konsultują z biegłymi pytań, które są do nich kierowane, przez często konieczne jest zasięganie kolejnych opinii uzupełniających.

Raport „Biegli sądowi w Polsce” jest drugim raportem opublikowanym w ramach współpracy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Polskiej Rady Biznesu. Pierwszy raport „Nieizolacyjne środki zapobiegawcze” ukazał się w listopadzie 2011 r.

Raport “Biegli sądowi w Polsce” dostępny jest tutaj.