Rekomendacje Komitetu Praw Człowieka dla Polski

Na sesji w połowie października Komitet Praw Człowieka rozpatrywał sprawozdanie polskiego rządu z wykonywania Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Podobnej analizie cyklicznie poddawane są wszystkie państwa-strony Paktu. Członkowie Komitetu Praw Człowieka pytali polską delegację o kwestie związane z funkcjonowaniem Trybunału Konstytucyjnego, dostępnością aborcji oraz zwalczaniem rasizmu i ksenofobii (więcej informacji o sesji Komitetu Praw Człowieka dostępnych jest tutaj).

„Zdecydowana większość kwestii, o które w trakcie sesji dopytali członkowie Komitetu, znalazła odzwierciedlenie w końcowych obserwacjach” – mówi Małgorzata Szuleka, prawniczka HFPC.

4 listopada 2016 r. Komitet Praw Człowieka wezwał polski rząd do poszanowania niezależności Trybunału Konstytucyjnego i opublikowania wszystkich jego wyroków, a także zagwarantowania przejrzystego trybu wyboru nowych sędziów Trybunału. Komitet Praw Człowieka wyraził również zaniepokojenie zmniejszeniem budżetu na działalność Rzecznika Praw Obywatelskich oraz likwidacją Rady do spraw Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i związanej z nimi Nietolerancji.

Komitet Praw Człowieka zwrócił również uwagę na przyjęte w ostatnim czasie: ustawę antyterrorystyczną oraz nowelizację ustawy o Policji. Zdaniem Komitetu definicja przestępstwa terrorystycznego jest zbyt szeroka, a przepisy ustawy o Policji mogą być nieproporcjonalne z punktu widzenia ochrony prawa do prywatności.

W końcowych rekomendacjach Komitet poruszył również szereg innych kwestii, które pojawiały się we wcześniejszych zaleceniach. Wśród tych problemów wskazano m.in. na nadmiernie długie stosowanie tymczasowego aresztowania, dostęp do obrońcy, postępowanie w sprawach domniemanych więzień CIA w Polsce, rzetelność postępowania w sprawach nieletnich i brak efektywnego prawa chroniącego przed nienawiścią.

„Biorąc pod uwagę to, że znaczna część zaleceń Komitetu dotyczy stosunkowo nowych kwestii, możemy stwierdzić, że w Polsce w ciągu ostatniego roku doszło do poważnego regresu w zakresie ochrony praw człowieka” – mówi Dominika Bychawska-Siniarska, prawniczka i członkini zarządu HFPC.

W ramach procesu sprawozdawczego HFPC przedstawiła dwa raporty z wykonywania przez Polskę zobowiązań wynikających z Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (komentarz do listy zagadnień i raport z przestrzegania MPPOiP przez Polskę). Swoje raporty przedstawiły również organizacje działające w zakresie równego traktowania (w tym m.in. Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego) oraz Rzecznik Praw Obywatelskich (wszystkie dostępne są tutaj).

1. Komitet Praw Człowieka

Organ kontrolny powołany na mocy Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOiP). Jego celem jest monitorowanie przestrzegania postanowień Paktu.

Komitet składa się z 18 niezależnych ekspertów o uznanej kompetencji w dziedzinie praw człowieka i wysokim poziomie moralnym, wybieranych na czteroletnią kadencję przez państwa, które ratyfikowały MPPOiP.

Państwa, które ratyfikowały MPPOiP, cyklicznie (zazwyczaj co pięć lat) przekazują Komitetowi Praw Człowieka raporty z wykonywania postanowień Paktu.

2. Lista pytań i zagadnień

Komitet Praw Człowieka przekazuje państwom listę konkretnych pytań i zagadnień, na które rząd powinien udzielić szczegółowych informacji.

Na tym etapie swoje komentarze do listy pytań i zagadnień mogą przedstawiać krajowe instytucje zajmujące się ochroną praw człowieka i organizacje pozarządowe. Helsińska Fundacja Praw Człowieka przedstawiła swoje komentarze w 2014 r. Udział organizacji pozarządowych oraz krajowych instytucji zajmujących się ochroną praw człowieka jest szeroko praktykowany podczas kontroli sprawowanej przez Komitet Praw Człowieka.

3. Sprawozdanie rządu

Rząd przedstawia swoje komentarze i odpowiedzi na zagadnienia i pytania wskazane przez Komitet Praw Człowieka.

Polski rząd przedstawił swoje sprawozdanie w październiku 2015 r.

4. Sesja Komitetu Praw Człowieka

Na sesji Komitetu Praw Człowieka członkowie Komitetu zadają rządowej delegacji pytania na temat przestrzegania praw gwarantowanych w MPPOiP. Rządowa delegacja może więc od razu odnieść się do pytań członków Komitetu.

W sesji Komitetu Praw Człowieka mogą wziąć udział przedstawiciele krajowych instytucji zajmujących się ochroną praw człowieka i organizacji pozarządowych. HFPC przedstawiła we wrześniu 2016 r. swój raport, a jej przedstawicielka wzięła udział w sesji Komitetu.

Komitet Praw Człowieka rozpatrywał sprawozdanie polskiego rządu w dniach 17–18 października 2016 r.

5. Rekomendacje

Na podstawie wszystkich przekazanych informacji Komitet Praw Człowieka formułuje rekomendacje dla danego państwa. Rekomendacje nie są wiążące.

6. Wdrożenie zaleceń

Chociaż rekomendacje nie są wiążące, Komitet Praw Człowieka wyznacza państwu terminy na poinformowanie Komitetu o stanie wdrażania konkretnych zaleceń i przedstawienie następnego raportu.

W ciągu roku polski rząd powinien przedstawić Komitetowi Praw Człowieka informację z wykonania zaleceń dotyczących m.in. funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego, prawa do aborcji oraz praw cudzoziemców.